---

خواب یکی از نیازهای اساسی انسان است و هر گونه اختلال در جریان طبیعی آن علاوه بر ایجاد مشکلات روانی می‌تواند کارآیی فرد را نیز کاهش دهد. در آیات قرآنی توضیحات و اشاراتی درباره خواب و ویژگی‌های آن بیان شده، در سوره نبأ (و جعلنا نومکم سباتاً) از خواب به عنوان سبات تعبیر گردیده و سبات از سستی و رخوت که یک حالت بیماری است گرفته شده است، اما کیفیت حدوث خواب را می‌توان از آیه 11 سوره کهف استنباط نمود که می‌فرماید: از ویژگی‌های خواب آن است که فرد نمی‌تواند زمانی را که در خواب گذرانده حدس بزند. در آیات دیگری هم خواب را به مرگ موقت تشبیه کرده است. موادی نظیر کورتیزول و آندروفین و آنکفالین که سبب شادی شده و اثر مستقیم بر روی قسمت‌های مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتی دارند منجر به راحتی عضلانی در طول روز می‌شوند. میزان ترشح این مواد در داخل بدن در ساعات صبحگاهی به شدت افزایش می‌یابد. لذا در صورت بیداری انسان در این ساعات لذت و شعف سرمست کننده‌ای نصیب او می‌شود که بی شک بر زندگی او تا آخر روز تأثیرگذار است. براساس نتایج حاصل از سوی آژانس بین المللی تحقیقات سرطان در سازمان جهانی بهداشت، زنانی که در شیفت شب کار کرده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه بوده‌اند و همچنین در مردانی که شب‌ها کار می‌کنند ابتلا به سرطان پروستات افزایش می‌یابد. خواب در شب از نعمات الهی است که خداوند به آدمی هدیه کرده است و خداوند در آیه 23 سوره روم، خواب در شب را به عنوان یکی از آیات قابل تفکر برای انسان دانسته و از انسان خواسته است تا در این باره به تحقیقات و پژوهش‌های علمی رو آورد تا بداند خواب شب تا چه اندازه برای کمال آدمی و دستیابی به موفقیت موثر است.

---

الگوهای درماتوگلیفیک (خطوط پوستی) در سه ماهه اول و دوم جنین شکل می‌گیرند و ثابت می‌مانند. خطوط پوستی دست در پایان ماه چهارم جنین، همزمان با تکامل مغز و بقیه مشتقات اکتودرمی تشکیل می‌شود. دانش بشری در قرن نوزدهم به راز پوست انگشت پی برده متوجه شد که سرانگشتان از خطوط بارز و به صورت مارپیچ در بشره اپیدرم پوست تشکیل می‌شود که شکل‌گیری آن حتی در دو قلو‌‌های حقیقی هم متفاوت است. تا کنون تحقیقات زیادی درباره مقایسه افراد، نژادهای انسانی و خطوط پوستی دست انجام شده و ارتباط آنها از نظر خصوصیات کمی و کیفی با بیماری‌هایی چون اسکیزوفرنی، اختلالات عصبی، سندرم داون، دیابت نوع 1، آلزایمر، مولیتیپل اسکلروزیس، ناهنجاری‌های نخاعی مادرزادی و بیماری پسوریازیس روشن گردیده است. براین اساس از انگشت نگاری برای کشف هویت فردی، تحقیقات جنایی و بررسی بیماری‌هایی که زمینه ژنتیکی دارند نیز استفاده می‌شود و می‌توان از آن به عنوان کلیدی برای اتیولوژی بیماری‌ها بهره گرفت. اثر انگشتان از ویژگی‌های منحصر به فرد انسان است. قرآن کریم در پاسخ منکرین قیامت و امکان زنده شدن پس از مرگ و خاک شدن استخوان می‌فرماید خداوند متعال نه تنها قادر به خلق دوباره استخوان و جسم انسان است بلکه قادر است خطوط انگشتان (بنان) او را نیز به همان شکل اول بازسازی کند.

---

زمینه و هدف: اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن و یکی از مشکلات بهداشتی عمده در جهان محسوب می‌شود و انتخاب روش‌های درمانی متنوع و متناسب با فرهنگ جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزه‌های دینی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌باشد. مواد و روش‌ها: این تحقیق یک مطالعه مداخله‌ای بوده که در آن 62 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی بستری در بیمارستان روان‌پزشکی به صورت تصادفی در دو گروه تجربی و شاهد قرار گرفتند و مقیاس کیفیت زندگی برای بیماران اسکیزوفرنی (SQLS) برای هر دو گروه اجرا شد. سپس در گروه تجربی آموزه‌های دینی (نماز، دعا و قصص قرآنی) به مدت 2 ماه اجرا شد و از هر دو گروه مجدداً آزمون به عمل آمد. داده‌ها با استفاده از آزمون تی وابسته و نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: نتایج پژوهش قبل از مداخله نشان داد که تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات دو گروه تجربی و شاهد وجود ندارد(08/0=p) بعد از مداخله تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات گروه تجربی در مقایسه با قبل از مداخله مشاهده شد(04/0=p) در حالی که میانگین نمرات قبل و بعد گروه شاهد اختلاف معنی‌داری را نشان نداد(14/0=p). نتیجه‌گیری: همان طور که نتایج مطالعه نشان دادند آموزش‌های مذهبی و معنوی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌تواند در افزایش رضایت آنها از کیفیت زندگی موثر باشد.

---

زمینه و هدف: امروزه این سوال که جنبه‌های معنوی سلامت چگونه می‌توانند در چارچوب ارتباط پزشک و بیمار قرار گیرند به یکی از بحث‌های کنونی در حوزه پزشکی و احترام به ارزش‌های بیمار تبدیل شده است. مقاله حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مجازی از طریق ارسال ایمیل بر به کارگیری شاخصه‌های اخلاق قرآنی و اسلامی توسط پزشکان اجرا شده است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه مداخله‌ای تعداد 75 نفر از پزشکان عمومی و متخصص شهر کرمانشاه با روش غیر تصادفی آسان وارد مطالعه شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل چک لیست عملکرد رفتار پزشکان و پرسش‌نامه محقق ساخته، براساس ویژگی‌های اخلاقی استخراج شده از قرآن و احادیث بود. هر هفته سه بار مطالبی استخراج شده از منابع اسلامی به ایمیل شرکت کنندگان ارسال شد تجزیه و تحلیل داده‌ها ا استفاده از آزمون تی وابسته در نرم افزار 15SPSS انجام شد. یافته‌ها: عمده‌ترین یافته‌های پژوهش نشان دهنده تاثیر آموزش عجازی قرآن در افزایش به کارگیری مولفه‌های اخلاق عمومی و ثابت ماندن مولفه‌های اخلاق حرفه‌ای بود. نتیجه‌گیری: گر چه ارتقای اخلاق حرفه‌ای نیازمند یک سلسله آموزش‌های بلند مدت‌تر می‌باشد اما نتایج این تحقیق نشان داد آموزه‌های دینی در افزایش به کارگیری مداخله‌های اخلاق عمومی موثر می‌باشد.

---

زمینه و هدف: پیشرفت‌های اخیر در زمینه زیست شناسی و علم پزشکی، انقلابی در دانش انسان در زمینه مغز و علوم اعصاب شناختی مرتبط با احساسات و خود آگاهی ایجاد کرده است و باعث توسعه تئوری‌ها در روانشناسی در زمینه باورهای دینی و تجربیات دینی در فرهنگ‌های متفاوت انسانی شده است. در این مقاله مروری، به بررسی تجربیات دینی از دیدگاه علم اعصاب شناختی می‌پردازیم. مواد و روش‌ها: با تکنیک‌های تصویربرداری مثل تشدید عملکرد مغناطیسی، تصویر برداری گسیل پوزیترون و تصویربرداری گسیل تک فوتون می‌توان به مطالعه فعالیت‌های مغزی افراد دینی پرداخت. اعمال دینی باعث فعال شدن مداری در سایت‌های مغزی می‌شود که از آن به عنوان صلیب دینی مغز نام می‌برند و شامل آمیگدال و هیپوکامپ، سیستم لمبیک، لوب تمپورال آنتیرور، اوربیتو فرونتال، کورتکس پروفرونتال پشتی و جانبی هستند. این مدار توسط سیستم دوپامینی و سروتونینی تنظیم می‌شود. اعمال دینی بلند مدت مثل مراقبه باعث فعال شدن لوب‌های فرونتال می‌شوند و این امر باعث می‌شود که انسان کنترل بیشتری روی عملکرد "خود" داشته باشد در قرآن نیز کلمه "خود" معادل نفس به کار رفته و به سه نوع نفس اماره، لوامه و مطمئنه اشاره شده است. نتیجه گیری: بقاء رفتارهای اخلاقی که جزء رفتارهای مهاری می‌باشد، منوط به شکل گیری ارتباطات مغزی آن است که فقط در اثر تمرینات مداوم و بلند مدت دینی به دست می آید.

---

زمینه و هدف: یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت و تندرستی رعایت آموزه‌های بهداشتی در خوردن و آشامیدن است. توصیه‌های اسلام در خصوص تغذیه نه تنها موجب سلامت جسم که تضمین کننده سلامت روان انسان نیز می‌باشد. اسلام ضمن توصیه به مصرف گوشت در حد نیاز بدن، مصرف گوشت بعضی از حیوانات را برای انسان غیر مجاز شمرده است. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر مصرف گوشت خوک بر سلامت انسان از دیدگاه قرآن و طب می‌باشد. مواد و روش ها: با مراجعه به آیات قرآن کریم، احادیث، و مرور مطالعات انجام شده، تحقیقات مرتبط مورد بحث و بررسی قرار گرفته شد. قرآن کریم در چهار سوره مختلف و ائمه معصومین در احادیث مصرف گوشت خوک را برای مسلمانان حرام دانسته‌اند. یافته ها: وجود گروهی از آمین‌ها، مواد کارسینوژن، چربی بالا و میزان بالای هورمون رشد از گوشت خوک محصولی تولید می‌کند که به آن سوتوکسین (Sutoxin) اطلاق می‌کنند. وجود بیماری‌های زئونوز قابل توجه و خطرناک، ماندگاری کم و فسادپذیری بالا از جمله دیگر دلائل غیر قابل مصرف بودن گوشت خوک برای انسان است. نتیجه گیری: ادیان الهی با توجه به نقش تغذیه در سلامت جسم و روان دستوراتی در مورد استفاده از غذای پاک و سالم و عدم مصرف مواد غیر بهداشتی اعلام داشته‌اند. گوشت خوک یکی از مواد غیر قابل مصرف و غیر بهداشتی برای انسان است که متاسفانه به دلیل عدم شناخت کافی هنوز مورد استفاده گروهی از انسان‌ها واقع می‌گردد.

---

زمینه و هدف: قرآن شفا بخشی است که پس از درمان آن، ترسی از بیماری نیست. یکی از اعجاز قرآن، اثرگذاری آن در امور خدماتی و درمانی است. با عنایت به نقش مهمی که پرستاران در ارائه خدمات به بیماران دارند و با توجه به اهمیت سلامت روان پرستاران این تحقیق صورت گرفت. مواد وروش‌ها: مطالعه حاضر از نوع کارآزمایی آموزشی می‌باشد که بر روی 55 نفر از پرستاران بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اراک بر اساس نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام گرفت. قبل از مداخله و پس ازآن پرسش‌نامه‌های سلامت روان بین افراد مورد پژوهش تکمیل گردید. داده‌ها به کمک روش‌های آمار توصیفی و آزمون‌های تحلیلی کای اسکوئروتی زوجی تحلیل گردید. یافته‌ها: میانگین سنی افراد مورد مطالعه برابر با 3/6±45/34 و 2/68 درصد (30 نفر) متاهل و بقیه مجرد بودند. میانگین نمره سلامت روان قبل و بعد از مداخله به ترتیب برابر با 76/9±75/27 و 82/7±34/22 به دست آمد که این اختلاف از لحاظ آماری معنی‌دار نشان داده شد(014/0=p). نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که مداخله مورد نظر سبب کاهش نمره سلامت روان و به نحوی بهتر شدن وضعیت سلامت روان شرکت کنندگان در مطالعه شده است. به عبارتی دیگر شرکت در کارگاه انس با قرآن می‌تواند باعث بهبود سلامت روان پرستاران گردد.

---

در حالی که جهان با شتاب توصیف ناپذیری به سوی صنعتی شدن و جهانی عاری از دشواری و سختی و تحولات عمیق فن‌آوری در حال حرکت است، همچنان موضوع بیماری‌ها و مشکلات روانی، موضوعی در خور توجه و نه چندان خشنود کننده به حساب می‌آید. از جمله بیماری روانی که دامن‌گیر جوامع گشته، بیماری دهشتناک اقتصادی است. این بیماری روح و روان جوامع را هدف قرار داده و آشفتگی روانی اقتصادی و پریشان حالی را به دنبال خواهند داشت. این مطالعه با مراجعه به کتب و منابع موجود قرآنی انجام شده است. قرآن کریم وروایات، در خصوص این موضوعات به لحاظ مبنایی و محتوایی از غنای والایی برخوردار است و نقش به سزایی در کاهش و از بین بردن فشارهای روانی و تقویت یا تامین بهداشت روانی در اجتماع، دارد. اسلام (قرآن و حدیث)، راهکارها و سفارش‌هایی در این بین دارد که زمینه ساز تقویت روحی و روانی افراد در اجتماع، می‌باشد؛ آن سان که فشارهای روانی اقتصادی مردم را از بین می‌برد و بهداشت روانی اقتصادی آنان را در این زمینه تقویت ویاتامین می‌کند. در این باره می‌توان از راهکارهای قرآن و حدیث جهت درمان عمده‌ترین بیماری‌های روانی اقتصادی و پیامدهای آن در اجتماع استفاده نمود.