---

این پژوهش، هنر قرآن را شفا بخشی بیماری‌های روحی و روانی انسان دانسته و از آنجا که موضوع قرآن و پزشکی، انسان است و هدف هر دو سلامت و سعادت روانی و جسمانی است، از این رو توصیه شده که درمان دردهای روانی را می‌توان از قرآن فرا گرفت. در همین راستا، بعد از تعریف روان و قلب سالم و مریض، برخی از مصادیق امراض روانی از رهگذر اشاره به آیات و آرای بزرگان مورد بررسی قرار گرفته و عنوان می‌شود که این امراض، برخی بر مبنای انگیزه‌های انسانی، برخی دیگر مربوط به مسایل اعتقادی، برخی مربوط به مسایل اجتماعی و سیاسی و پاره‌ای نیز مربوط به مسایل اخلاقی است. آنگاه در ادامه پژوهش، به نشانه‌ها و آثار روان سالم در پرتو آیات قرآنی پرداخته و در پایان گفته می‌شود از آنجا که بازتاب‌های رفتاری انسان از علایم انگیره‌های روان سالم یا روان رنجوری است، توصیه می‌شود آنان که خواهان رسیدن به آرامش روانی در دنیا و رستگاری در آخرت‌اند، با به کارگیری آموزه‌ها و دستورهای قرآن کریم، روان رنجوری‌ها را پیش‌گیری و یا درمان نموده و در شخصیت خود توازن و تعادل برقرار کنند که هدف قرآن نیز برقراری تعادل و توازن در غرایز مختلف است.

---

خواب یکی از نیازهای اساسی انسان است و هر گونه اختلال در جریان طبیعی آن علاوه بر ایجاد مشکلات روانی می‌تواند کارآیی فرد را نیز کاهش دهد. در آیات قرآنی توضیحات و اشاراتی درباره خواب و ویژگی‌های آن بیان شده، در سوره نبأ (و جعلنا نومکم سباتاً) از خواب به عنوان سبات تعبیر گردیده و سبات از سستی و رخوت که یک حالت بیماری است گرفته شده است، اما کیفیت حدوث خواب را می‌توان از آیه 11 سوره کهف استنباط نمود که می‌فرماید: از ویژگی‌های خواب آن است که فرد نمی‌تواند زمانی را که در خواب گذرانده حدس بزند. در آیات دیگری هم خواب را به مرگ موقت تشبیه کرده است. موادی نظیر کورتیزول و آندروفین و آنکفالین که سبب شادی شده و اثر مستقیم بر روی قسمت‌های مختلف بدن از جمله عضلات اسکلتی دارند منجر به راحتی عضلانی در طول روز می‌شوند. میزان ترشح این مواد در داخل بدن در ساعات صبحگاهی به شدت افزایش می‌یابد. لذا در صورت بیداری انسان در این ساعات لذت و شعف سرمست کننده‌ای نصیب او می‌شود که بی شک بر زندگی او تا آخر روز تأثیرگذار است. براساس نتایج حاصل از سوی آژانس بین المللی تحقیقات سرطان در سازمان جهانی بهداشت، زنانی که در شیفت شب کار کرده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه بوده‌اند و همچنین در مردانی که شب‌ها کار می‌کنند ابتلا به سرطان پروستات افزایش می‌یابد. خواب در شب از نعمات الهی است که خداوند به آدمی هدیه کرده است و خداوند در آیه 23 سوره روم، خواب در شب را به عنوان یکی از آیات قابل تفکر برای انسان دانسته و از انسان خواسته است تا در این باره به تحقیقات و پژوهش‌های علمی رو آورد تا بداند خواب شب تا چه اندازه برای کمال آدمی و دستیابی به موفقیت موثر است.

---

الگوهای درماتوگلیفیک (خطوط پوستی) در سه ماهه اول و دوم جنین شکل می‌گیرند و ثابت می‌مانند. خطوط پوستی دست در پایان ماه چهارم جنین، همزمان با تکامل مغز و بقیه مشتقات اکتودرمی تشکیل می‌شود. دانش بشری در قرن نوزدهم به راز پوست انگشت پی برده متوجه شد که سرانگشتان از خطوط بارز و به صورت مارپیچ در بشره اپیدرم پوست تشکیل می‌شود که شکل‌گیری آن حتی در دو قلو‌‌های حقیقی هم متفاوت است. تا کنون تحقیقات زیادی درباره مقایسه افراد، نژادهای انسانی و خطوط پوستی دست انجام شده و ارتباط آنها از نظر خصوصیات کمی و کیفی با بیماری‌هایی چون اسکیزوفرنی، اختلالات عصبی، سندرم داون، دیابت نوع 1، آلزایمر، مولیتیپل اسکلروزیس، ناهنجاری‌های نخاعی مادرزادی و بیماری پسوریازیس روشن گردیده است. براین اساس از انگشت نگاری برای کشف هویت فردی، تحقیقات جنایی و بررسی بیماری‌هایی که زمینه ژنتیکی دارند نیز استفاده می‌شود و می‌توان از آن به عنوان کلیدی برای اتیولوژی بیماری‌ها بهره گرفت. اثر انگشتان از ویژگی‌های منحصر به فرد انسان است. قرآن کریم در پاسخ منکرین قیامت و امکان زنده شدن پس از مرگ و خاک شدن استخوان می‌فرماید خداوند متعال نه تنها قادر به خلق دوباره استخوان و جسم انسان است بلکه قادر است خطوط انگشتان (بنان) او را نیز به همان شکل اول بازسازی کند.

---

زمینه و هدف: اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن و یکی از مشکلات بهداشتی عمده در جهان محسوب می‌شود و انتخاب روش‌های درمانی متنوع و متناسب با فرهنگ جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این پژوهش بررسی اثر بخشی آموزه‌های دینی در بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌باشد. مواد و روش‌ها: این تحقیق یک مطالعه مداخله‌ای بوده که در آن 62 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی بستری در بیمارستان روان‌پزشکی به صورت تصادفی در دو گروه تجربی و شاهد قرار گرفتند و مقیاس کیفیت زندگی برای بیماران اسکیزوفرنی (SQLS) برای هر دو گروه اجرا شد. سپس در گروه تجربی آموزه‌های دینی (نماز، دعا و قصص قرآنی) به مدت 2 ماه اجرا شد و از هر دو گروه مجدداً آزمون به عمل آمد. داده‌ها با استفاده از آزمون تی وابسته و نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌ها: نتایج پژوهش قبل از مداخله نشان داد که تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات دو گروه تجربی و شاهد وجود ندارد(08/0=p) بعد از مداخله تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات گروه تجربی در مقایسه با قبل از مداخله مشاهده شد(04/0=p) در حالی که میانگین نمرات قبل و بعد گروه شاهد اختلاف معنی‌داری را نشان نداد(14/0=p). نتیجه‌گیری: همان طور که نتایج مطالعه نشان دادند آموزش‌های مذهبی و معنوی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی می‌تواند در افزایش رضایت آنها از کیفیت زندگی موثر باشد.

---

احکام و قوانین الهی که در دنیا به صورت دین و دستورات عبادی ظهور کرده، اسرار و باطنی دارنــد. طهارت و نظافت و به خصوص وضو و غسل اهم امور است برای عبادت و طهارت ظاهر وسیله حصول طهارت باطن است. در فلسفه وضو و غسل دو نوع فایده وجود دارد. فایده اخلاقی و معنوی و فایده بهداشتی، انسان طاهر محبوب خداست و خداوند در قرآن فرموده افراد مطهر و پاک از معارف قرآن بهره می‌گیرند. شستن دست و صورت حداقل سه بار در شبانه روز اثر قابل ملاحظه‌ای در نظافت بدن دارد و مسح کردن سر و پا باعــث تحریک اعصاب آن ناحیه می‌شود و امروزه ثابت شده درنوروفیزیولوژی تحریکات حسی میزان هوشیاری را بالا می‌برد و یکی از حکمت‌های بهداشتی وضو این است که قسمت‌هایی از بدن که در وضو شسته می‌شوند 20 درصد سطح بدن را تشکیل می‌دهند ولی قسمت اعظم قشر حسی مغز(آدمک حسی) با این عمل تحریک می‌شود. وضو و غسل علاوه بر طهارت باطن و صفای روح باعث نظافت جسم و تحریک سیستم اعصاب مرکزی و افزایش هوشیاری نیز می‌شود.

---

زمینه و هدف: امروزه این سوال که جنبه‌های معنوی سلامت چگونه می‌توانند در چارچوب ارتباط پزشک و بیمار قرار گیرند به یکی از بحث‌های کنونی در حوزه پزشکی و احترام به ارزش‌های بیمار تبدیل شده است. مقاله حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش مجازی از طریق ارسال ایمیل بر به کارگیری شاخصه‌های اخلاق قرآنی و اسلامی توسط پزشکان اجرا شده است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه مداخله‌ای تعداد 75 نفر از پزشکان عمومی و متخصص شهر کرمانشاه با روش غیر تصادفی آسان وارد مطالعه شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل چک لیست عملکرد رفتار پزشکان و پرسش‌نامه محقق ساخته، براساس ویژگی‌های اخلاقی استخراج شده از قرآن و احادیث بود. هر هفته سه بار مطالبی استخراج شده از منابع اسلامی به ایمیل شرکت کنندگان ارسال شد تجزیه و تحلیل داده‌ها ا استفاده از آزمون تی وابسته در نرم افزار 15SPSS انجام شد. یافته‌ها: عمده‌ترین یافته‌های پژوهش نشان دهنده تاثیر آموزش عجازی قرآن در افزایش به کارگیری مولفه‌های اخلاق عمومی و ثابت ماندن مولفه‌های اخلاق حرفه‌ای بود. نتیجه‌گیری: گر چه ارتقای اخلاق حرفه‌ای نیازمند یک سلسله آموزش‌های بلند مدت‌تر می‌باشد اما نتایج این تحقیق نشان داد آموزه‌های دینی در افزایش به کارگیری مداخله‌های اخلاق عمومی موثر می‌باشد.

---

زمینه و هدف: پیشرفت‌های اخیر در زمینه زیست شناسی و علم پزشکی، انقلابی در دانش انسان در زمینه مغز و علوم اعصاب شناختی مرتبط با احساسات و خود آگاهی ایجاد کرده است و باعث توسعه تئوری‌ها در روانشناسی در زمینه باورهای دینی و تجربیات دینی در فرهنگ‌های متفاوت انسانی شده است. در این مقاله مروری، به بررسی تجربیات دینی از دیدگاه علم اعصاب شناختی می‌پردازیم. مواد و روش‌ها: با تکنیک‌های تصویربرداری مثل تشدید عملکرد مغناطیسی، تصویر برداری گسیل پوزیترون و تصویربرداری گسیل تک فوتون می‌توان به مطالعه فعالیت‌های مغزی افراد دینی پرداخت. اعمال دینی باعث فعال شدن مداری در سایت‌های مغزی می‌شود که از آن به عنوان صلیب دینی مغز نام می‌برند و شامل آمیگدال و هیپوکامپ، سیستم لمبیک، لوب تمپورال آنتیرور، اوربیتو فرونتال، کورتکس پروفرونتال پشتی و جانبی هستند. این مدار توسط سیستم دوپامینی و سروتونینی تنظیم می‌شود. اعمال دینی بلند مدت مثل مراقبه باعث فعال شدن لوب‌های فرونتال می‌شوند و این امر باعث می‌شود که انسان کنترل بیشتری روی عملکرد "خود" داشته باشد در قرآن نیز کلمه "خود" معادل نفس به کار رفته و به سه نوع نفس اماره، لوامه و مطمئنه اشاره شده است. نتیجه گیری: بقاء رفتارهای اخلاقی که جزء رفتارهای مهاری می‌باشد، منوط به شکل گیری ارتباطات مغزی آن است که فقط در اثر تمرینات مداوم و بلند مدت دینی به دست می آید.

---

زمینه و هدف: یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت و تندرستی رعایت آموزه‌های بهداشتی در خوردن و آشامیدن است. توصیه‌های اسلام در خصوص تغذیه نه تنها موجب سلامت جسم که تضمین کننده سلامت روان انسان نیز می‌باشد. اسلام ضمن توصیه به مصرف گوشت در حد نیاز بدن، مصرف گوشت بعضی از حیوانات را برای انسان غیر مجاز شمرده است. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر مصرف گوشت خوک بر سلامت انسان از دیدگاه قرآن و طب می‌باشد. مواد و روش ها: با مراجعه به آیات قرآن کریم، احادیث، و مرور مطالعات انجام شده، تحقیقات مرتبط مورد بحث و بررسی قرار گرفته شد. قرآن کریم در چهار سوره مختلف و ائمه معصومین در احادیث مصرف گوشت خوک را برای مسلمانان حرام دانسته‌اند. یافته ها: وجود گروهی از آمین‌ها، مواد کارسینوژن، چربی بالا و میزان بالای هورمون رشد از گوشت خوک محصولی تولید می‌کند که به آن سوتوکسین (Sutoxin) اطلاق می‌کنند. وجود بیماری‌های زئونوز قابل توجه و خطرناک، ماندگاری کم و فسادپذیری بالا از جمله دیگر دلائل غیر قابل مصرف بودن گوشت خوک برای انسان است. نتیجه گیری: ادیان الهی با توجه به نقش تغذیه در سلامت جسم و روان دستوراتی در مورد استفاده از غذای پاک و سالم و عدم مصرف مواد غیر بهداشتی اعلام داشته‌اند. گوشت خوک یکی از مواد غیر قابل مصرف و غیر بهداشتی برای انسان است که متاسفانه به دلیل عدم شناخت کافی هنوز مورد استفاده گروهی از انسان‌ها واقع می‌گردد.

---

زمینه و هدف: از نگاه قرآن خواب از آیات الهی است که دارای معنا و تعبیر است. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی تحلیل محتوای رؤیا از دیدگاه قرآن و روان شناسی مرور به عنوان روشی مناسب برای شناخت ویژگی های انسان و راهکاری برای درمان است. مواد و روش ها: روش پژوهش حاضر توصیفی و تحلیل محتوا است. در ابتدا مجموعه کتب تفسیری و روان شناسی مرتبط با موضوع بررسی شدند. سپس 75 دانشجو دانشگاه علوم پزشکی اراک در مدت 5/6 ماه به طور روزانه یا هفتگی تعداد 5688 رؤیا را گزارش نمودند. رؤیاها با استفاده از روش تحلیل محتوا و آمار توصیفی شامل ارایه تعداد رؤیاها، سن، میانگین و فراوانی مؤلفه های گزارش شده تحلیل شدند. یافته ها: توجه به محتوای رؤیا و تعبیر مفاهیم آن هم برای شناخت ویژگی های انسانی حایز اهمیت بود و هم می تواند جنبه درمانی داشته باشند، همچنین محتوای رؤیاها در گزارش ارایه شده به ترتیب بیانگر وجود درصد بالایی از مؤلفه های اقوام (33/93 درصد)، دانشگاه و اساتید (33/89 درصد)، خانواده (88 درصد)، باورهای مذهبی (66/86 درصد)، دوستان (68 درصد)، کابوس (66/66 درصد)، بازگشت به گذشته (33/61 درصد)، رؤیای روشن (7/42 درصد) و روان رنجوری (33/41 درصد) بوده است. نتیجه گیری: از دیدگاه مفسران آیات الهی و نیز روان شناسان از مؤلفه های موجود در محتوای رؤیاها خواب های پریشان و یا تعبیر آنها می توان برای دست یافتن به ضمیر ناخودآگاه، شناخت بیشتر انسان و درمان بیماریهای روانی استفاده نمود؛ اما تفاوت این دو منظر در رؤیاهایی است که تحت عنوان "رؤیای صادقه" در قرآن و منابع اسلامی بر آن ها تأکید شده است و علم روان شناسی با آن آشنا نیست.

---

زمینه و هدف: قرآن شفا بخشی است که پس از درمان آن، ترسی از بیماری نیست. یکی از اعجاز قرآن، اثرگذاری آن در امور خدماتی و درمانی است. با عنایت به نقش مهمی که پرستاران در ارائه خدمات به بیماران دارند و با توجه به اهمیت سلامت روان پرستاران این تحقیق صورت گرفت. مواد وروش‌ها: مطالعه حاضر از نوع کارآزمایی آموزشی می‌باشد که بر روی 55 نفر از پرستاران بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اراک بر اساس نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام گرفت. قبل از مداخله و پس ازآن پرسش‌نامه‌های سلامت روان بین افراد مورد پژوهش تکمیل گردید. داده‌ها به کمک روش‌های آمار توصیفی و آزمون‌های تحلیلی کای اسکوئروتی زوجی تحلیل گردید. یافته‌ها: میانگین سنی افراد مورد مطالعه برابر با 3/6±45/34 و 2/68 درصد (30 نفر) متاهل و بقیه مجرد بودند. میانگین نمره سلامت روان قبل و بعد از مداخله به ترتیب برابر با 76/9±75/27 و 82/7±34/22 به دست آمد که این اختلاف از لحاظ آماری معنی‌دار نشان داده شد(014/0=p). نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که مداخله مورد نظر سبب کاهش نمره سلامت روان و به نحوی بهتر شدن وضعیت سلامت روان شرکت کنندگان در مطالعه شده است. به عبارتی دیگر شرکت در کارگاه انس با قرآن می‌تواند باعث بهبود سلامت روان پرستاران گردد.

---

در حالی که جهان با شتاب توصیف ناپذیری به سوی صنعتی شدن و جهانی عاری از دشواری و سختی و تحولات عمیق فن‌آوری در حال حرکت است، همچنان موضوع بیماری‌ها و مشکلات روانی، موضوعی در خور توجه و نه چندان خشنود کننده به حساب می‌آید. از جمله بیماری روانی که دامن‌گیر جوامع گشته، بیماری دهشتناک اقتصادی است. این بیماری روح و روان جوامع را هدف قرار داده و آشفتگی روانی اقتصادی و پریشان حالی را به دنبال خواهند داشت. این مطالعه با مراجعه به کتب و منابع موجود قرآنی انجام شده است. قرآن کریم وروایات، در خصوص این موضوعات به لحاظ مبنایی و محتوایی از غنای والایی برخوردار است و نقش به سزایی در کاهش و از بین بردن فشارهای روانی و تقویت یا تامین بهداشت روانی در اجتماع، دارد. اسلام (قرآن و حدیث)، راهکارها و سفارش‌هایی در این بین دارد که زمینه ساز تقویت روحی و روانی افراد در اجتماع، می‌باشد؛ آن سان که فشارهای روانی اقتصادی مردم را از بین می‌برد و بهداشت روانی اقتصادی آنان را در این زمینه تقویت ویاتامین می‌کند. در این باره می‌توان از راهکارهای قرآن و حدیث جهت درمان عمده‌ترین بیماری‌های روانی اقتصادی و پیامدهای آن در اجتماع استفاده نمود.

---

در قرآن کریم حضرت حق می‌فرماید «خوردن عسل برای مردم شفاء است» «فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ»، واژه «شفاء» در قرآن، دربارهی خوردنی‌ها به کار نرفته است، مگر برای عسل و نام یک سوره‌ از قرآن، اختصاص به نحل (زنبور عسل) داده شده است. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی اهمیت عسل از دیدگاه قرآن و علم پزشکی صورت پذیرفت. مطالعه حاضر یک پژوهش مروری بوده که با بررسی متون و از طریق جستجوی اینترنتی و دستی خواص درمانی عسل را از دیدگاه قرآن و علم پزشکی مورد مطالعه قرار داده است. در علم پزشکی ثابت شده است که عسل به دلیل رطوبت پایین، فشاراسمزی بالا و اسیدی بودن سبب توقف رشد عوامل عفونت‌زا می‌شود و پوشش استریلی روی زخم‌ها ایجاد می‌کند، پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «لم یستشف المریض بمثل شربه العسل» «هیچ مریضی، به مانند نوشیدن عسل شفاء پیدا نمی‌کند.».بررسی‌ها نشان می‌دهد عسل برای درمان یا تقویت یا پیش‌گیری امراض پوستی، تقویت رشد طفل، سرطان، تنفس، کبد، صفرا، چشم و گوش، بینی و غیره مؤثر است. تاثیر عسل طبیعی در بهبودی زخم‌های دیابتی، زخم سالک، کاربرد موضعی عسل بر زخم باز پوست موجب تسریع روند التیام زخم می‌شود. مصرف خوراکی شربت عسل خرما می‌تواند موجب افزایش میزان پیشرفت طبیعی زایمان و انقباضات موثر رحم شده و در نتیجه نیاز به سزارین را کاهش می‌دهد. با بررسی متون انجام شده می‌توان نتیجه گرفت که تأکید قرآن بر استفاده از عسل در رژیم غذایی و اشاره به خاصیت شفادهندگی آن برای مردمان بی سبب نبوده و امروزه نیز علم پزشکی تأیید کننده خاصیت درمانی عسل برای بسیاری از بیماری‌ها می‌باشد.

---

زمینه و هدف: خداوند برای هدایت بشر کتاب آسمانی قرآن را نازل فرمود تا اصول کلی زندگی را به او بنمایاند. قرآن مجید همواره بهترین‌ها را به انسان نشان می‌دهد( ان هذالقرآن یهدی اللتی هی اقوم). در همین راستا این مطالعه با هدف تبیین تجارب تاثیر قرائت قرآن در زندگی دانشگاهیان دانشگاه علوم پزشکی اراک انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه به روش کیفی و رویکرد آنالیز محتوی انجام شد. جهت جمع‌آوری اطلاعات، از مصاحبه استفاده شد. مطالعه با نمونه‌گیری هدفمند شروع و در طی تکامل طبقات، با نمونه‌گیری نظری ادامه یافت. تعداد 30 نفر به مدت 2 ماه مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تجزیه و تحلیل مداوم مقایسه‌ای استفاده گردید. یافته‌ها: تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد در این مطالعه اعجاز در زندگی، کسب آرامش درونی، برقراری ارتباط انسانی، تصمیم‌گیری مبتنی بر آموزه‌های قرآنی، صبر و تحمل، رفتارهای مبتنی بر آموزه‌های قرآنی، و صرفه‌جویی به عنوان کدهای سطح دوم ناشی از تاثیر روزانه قرائت قرآن در زندگی مشارکت کنندگان، و "تأثیر قرآن بر تمام ابعاد زندگی" به عنوان درون مایه اصلی پدیدار شدند. نتیجه‌گیری: در این پژوهش، تجارب ناشی از تأثیر قرائت قرآن در زندگی دانشگاهیان دانشگاه علوم پزشکی اراک با رویکرد کیفی و استفاده از روش تلفیق منابع نسبت به روش کمی، با ژرفای بیشتری مورد شناسایی قرار گرفته‌اند. از طرفی تاثیر قرائت قرآن بر تمامی ابعاد زندگی مشارکت کنندگان به عنوان درونمایه اصلی این مطالعه، یک یافته بسیار مهم و کاملا منطبق برکلام خدا در قرآن است. بنابراین به منظور بهره‌گیری بیشتر از الطاف و نعمات الهی که در آیات آسمانی قرآن تجلی کرده است، قرائت روزانه قرآن به تمامی دانشگاهیان و عموم مردم پیشنهاد می‌گردد تا در بهره‌گیری هر چه بیشتر از نعمات الهی، برهم پیشی گیرند.

---

امروزه کاهش جمعیت و عدم تمایل خانواده ها به دلایل مختلف در فرزندآوری هم افراد و هم جوامع را دچار چالش کرده است. از عوامل دخیل در فرزندآوری نگرش افراد به این مهم است. یکی از اساسی ترن نگرشها، دیدگاه ها و اعتقادات دینی است. چنانچه دین مبین اسلام در آیات و روایات متعدد به این قضیه اشاره کرده است. در همین راستا، این تحقیق می کوشد دیدگاه های شاخص منابع دینی اسلام در این حیطه  بررسی نماید. مطالعه حاضر با تکیه بر جستجو در مستندات کتابخانه ای و اصیل و نیز داده های پایگاه های اطلاعاتی نظیر PubMed،Scopus، Science Direct و موتورهای جستجو گر مانند Google Scholar و غیره انجام گرفته است. نتایج نشان می دهد که، دردین اسلام علاوه بر آیات متعدد در قرآن، در کتب مربوط به ائمه همچون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، موکدا فرزندآوری و افزایش جمعیت مورد تشویق بوده است و در مقابل کاهش جمعیت مذمت شده است. در این منابع به به طورکلی چهار عامل فردی، اقتصادی، نظام سیاسی و وضعیت اجتماعی و فرهنگی در افزایش یا کاهش جمعیت اثر گذار است. با توجه به منابع ارزشمند اسلام در حیطه فرزندآوری و چالش های موجود در جوامع در رابطه با کاهش و پیری جمعیت، می توان در راستای تقویت سبک زندگی اسلامی و باورهای دینی، گام های ارزشندی در جهت اصلاع نگرش افراد و خانواده ها در حیطه فرزندآوری نمود.