زمینه و هدف: عناصر پرتوزا با گسیل تابش‌های هسته‌ای باعث بروز بیماری‌هایی نظیر سرطان یا ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌گردند. بنابراین مطالعه پرتوزایی خاک و مواد غذایی و هم‌چنین محاسبه ریسک بروز سرطان برای مواد غذایی ضروری به نظر می‌رسد.

مواد و روش‌ها: در این پژوهش، ۹ رقم مختلف لوبیا شامل دانه‌های لوبیا، قسمت‌های هوایی آن و خاک زراعی آن‌ها جمع‌آوری شدند. با استفاده از روش طیف سنجی گاما و آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی با بازدهی نسبی ۳۰ درصد، ویژه فعالیت هسته‌های پرتوزا ^۴۰K ^۲۳۲Th,^۲۲۶Ra , و^۱۳۷Cs در خاک و دانه‌ی لوبیا و قسمت‌های هوایی آن تعیین گردید.

یافته‌ها: مقدار آهنگ دوز جذبی در هوا در ارتفاع یک متری از سطح خاک در محدوده ۲۳/۷۷ تا ۷۸/۱۱۲ بر حسب نانوگری بر ساعت محاسبه گردید. مقدار دوز موثر جذبی سالیانه ناشی از مصرف لوبیا در کشور برای هر فرد بالغ در محدوده ۱۴/۱۲۲ تا ۸۶/۹۰۵ برحسب میکروسیورت در سال به دست آمد. ضریب ریسک ابتلا به سرطان برای ارقام مختلف لوبیا در محدوده ^۵-۱۰×۸۷/۱ تا ^۴-۱۰×۵۹/۱ تغییر نشان داد که کمتر از حد اکثر مقدار مجاز یعنی ^۳-۱۰ است.

نتیجه‌گیری: ویژه فعالیت هسته‌های پرتوزا در نمونه‌های خاک بیشتر از میانگین جهانی می‌باشد. مقدار دوز جذبی ناشی از مصرف لوبیا برای بیشتر ارقام آن از مقدار متوسط جهانی بیشتر است. ضریب ریسک ابتلا به سرطان ناشی از مصرف لوبیا کمتر از حداکثر مقدار مجاز می‌باشد و مصرف لوبیا خطری برای سلامتی افرد ندارد.

چکیده

زمینه و هدف:  مقدار پرتوهای یونساز طبیعی  در محیط زیست بستگی به نوع خاک، سنگ و شرایط جغرافیایی دارد.   منطقه آب­گرم محلات هرساله مورد بازدید زیادی ازگردشگران قرار می­گیرد و تعیین میزان پرتوزایی محیطی آن و خطر ابتلا به سرطان در طول عمر از اهمیت زیادی برخوردار است.

مواد و روش­ها: در این پژوهش تعداد ۲۴ نمونه  از سنگ­های آذرین و تراورتن از محدوده­ای به وسعت ۳۰۰ هکتار و چهار نمونه آب از منطقه چشمه­های آب­گرم محلات تهیه گردید. فعالیت ویژه هسته­های پرتوزا با استفاده از روش طیف­نگاری پرتو­های گاما  با بکارگیری آشکارساز فوق خالص ژرمانیومی ((HPGe با بازده نسبی۳۰% تعیین گردید.

یافته­ها: شاخص­های خطرپذیری داخلی و خارجی برای نمونه­های آذرین، آب و دو نمونه تراورتن در محدوده ۰۰/۰ تا ۷۱/۰ تغییر می­کند و برای دو نمونه تراورتن از ۱۷/۸ تا ۵۰/ ۲۲ بدست آمد.  مقدار میانگین دز معادل دریافتی توسط غدد مهم بدن انسان  برای سنگ­های آذرین  و تراورتن  به ترتیب برابر ۳۶/۰ و ۲۰/۰  برحسب mSv/y به­دست آمد. مقدار میانگین خطر ابتلا به سرطان در طول عمر (ELCR) برای نمونه­های آذرین و تراورتن به استثنای دو نمونه به ترتیب برابر ^۳-۱۰×۲۳/۰ و ^۳-۱۰×۱۲/۰  محاسبه گردید. حداکثر مقدار مجاز و میانگین جهانی به ترتیب ^۳-۱۰ و ^۳-۱۰×۲۹/۰ می­باشد.

نتیجه گیری:  نتایج این پژوهش نشان می­دهد که شاخص های خطر­پذیری  و خطر ابتلا به سرطان برای نواحی دربرگیرنده ماگما­ها کمتر از  یک و میانگین جهانی می­باشند بنابراین خطری سلامتی افراد را تهدید نمی­کند. تنها در اطراف دهانه چشمه ها بدلیل رسوب نمک­های رادیوم مقدار پرتوزایی از حد مجاز بیشتر می­باشد.