---

چکیده مقدمه: ویتامین A مولکول پیام ده مهمی برای تنظیم تمایز، تکثیر سلول‌ها و ریخت زایی محسوب می‌شود. در پژوهش حاضر اثرات این ویتامین بر تکوین جوانه اندام حرکتی جنین موش نژاد Balb/C بررسی شده است. روش کار: در طی یک مطالعه تجربی 10 موش‌ ماده حامله به دو گروه کنترل و تجربی تقسیم شدند. موش‌های گروه کنترل در شرایط طبیعی نگهداری شدند و به نمونه‌های گروه تجربی در روز 5/10 حاملگی به میزان ١۵۰۰۰ واحد بین المللی در کیلوگرم ویتامین A تزریق درون صفاقی شد. موش‌های تجربی و کنترل در روز 5/15 حاملگی تشریح و جنین‌های آنها پس از انجام بررسی‌های ریخت شناسی برای انجام مطالعات بافت شناسی با میکروسکوپ نوری آماده سازی و به روش هماتوکسیلین- ائوزین هاریس رنگ آمیزی گردیدند. نتایج: مقایسه میانگین‌های طول فرق سری - نشیمنگاهی، عرض اندام حرکتی جلوئی، طول منطقه 1 (انگشت و کف) و منطقه 2 (مچ) اندام حرکتی جلوئی و نیز طول کل اندام حرکتی عقبی جنین‌های تجربی نسبت به کنترل تفاوتی نشان نداد. لیکن متوسط وزن جنین‌ها و طول کل اندام حرکتی جلوئی و نیز متوسط طول منطقه 3 (بازو و ساعد) اندام حرکتی جلوئی جنین‌های تجربی نسبت به کنترل بیشتر بود(001/0p<). هم‌چنین در مقایسه میانگین عرض اندام حرکتی عقبی جنین‌های تجربی نسبت به کنترل افزایش مشاهده شد(006/0(p<، اما تعداد و ابعاد سلول‌های غضروفی در چهار منطقه اندام حرکتی جلوئی و عقبی در گروه تجربی نسبت به کنترل متفاوت نبود. نتیجه گیری: غلظت ١۵۰۰۰ واحد بین المللی در کیلوگرم ویتامینA بر وزن جنین‌ها و نیز تکوین اندام حرکتی جلویی موش کوچک آزمایشگاهی اثر افزایشی دارد.

---

چکیده مقدمه: با توجه به گسترش روزافزون دستگاه‌های مولد میدان‌های الکترومغناطیسی در زندگی انسان بررسی اثرات زیستی این امواج مورد توجه وسیع پژوهش‌گران قرار گرفته است. ویتامین A نیز در دوران بارداری برای رشد و نمو طبیعی جنین بسیار ضروری است و کمبود یا مصرف بیش از حد آن سبب ایجاد ناهنجاری می‌شود. در پژوهش حاضر اثرات توأم میدان‌های الکترومغناطیسی با فرکانس کم و ویتامین A بر تکوین پوست جنین موش نژاد بالب سی بررسی شده است. روش‌کار: این مطالعه آزمایشگاهی تجربی است. 18 موش‌ باردار به صورت تصادفی در 3 گروه کنترل، شاهد آزمایشگاهی و تجربی تقسیم‌بندی شدند. در موش‌های تجربی در روز 5/10 حاملگی ویتامین A به میزان 15000 واحد بر کیلوگرم تزریق درون صفاقی شد. هم‌چنین در روزهای 12-10 بارداری در معرض میدان الکترومغناطیسی با شدت 100 گاوس قرار گرفتند. کلیه نمونه‌ها در روز 5/17 بارداری تشریح و بررسی‌های ریخت شناسی و بافت شناسی انجام گردید. نتایج: متوسط اندازه وزن جنین‌های تجربی نسبت به شاهد آزمایشگاهی افزایش یافت(05/0>p). طول فرق سری نشیمنگاهی جنین‌های تجربی نیز نسبت به شاهد آزمایشگاهی افزایش نشان داد(001/0>p). هم‌چنین ضخامت اپی‌درم پوست نمونه‌های تجربی نسبت به شاهد آزمایشگاهی افزایش یافت(05/0>p)؛ در حالی که متوسط تعداد سلول‌های بازال و خاردار و نیز متوسط تعداد فولیکول‌های مو در اپی‌درم پوست در جنین‌های تجربی در مقایسه با شاهد آزمایشگاهی کاهش نشان داد(001/0>p). نتیجه گیری: در معرض قرار گیری توأم میدان الکترومغناطیسی با فرکانس کم و ویتامین A برتکوین جنین موش کوچک آزمایشگاهی و رشد و نمو اپی‌درم پوست آن اثرات عمیق می‌گذارد.

---

زمینه و هدف: در دهه‎های اخیر، با توجه به کاربرد روز افزون وسایل مولد میدان‎های الکترومغناطیسی در جوامع مدرن صنعتی، مطالعه اثرات زیستی این امواج بر رشد و نمو موجودات زنده مورد توجه بسیاری از مجامع علمی و دولتی کشورهای مختلف جهان قرار گرفته است. بسیاری از افراد در تمامی ساعات شبانه‎روزی خود در معرض میدان‎های الکترومغناطیسی دستگاه‎های محل کار و زندگی خود با انواع متفاوتی از شدت‎ها و فرکانس‎ها قرار دارند. این که آیا رابطه معنی‎داری بین افزایش برخی از بیماری‎ها و آسیب‎های ژنتیکی با میدان‎های الکترومغناطیسی وجود دارد یا نه یکی از مباحث پر اهمیت و مورد توجه محققان محسوب می‎شود و نگرانی‎های زیادی در ارتباط با اثرات سوء احتمالی این امواج به وجود آورده است. نتایج برخی از مطالعات نشان می‎دهد که میدان‎های الکترومغناطیسی، انرژی کافی برای آسیب به مولکول‎های زیستی را ندارند در حالی که بسیاری دیگر از محققان معتقدند که تشعشعات این میدان‎ها با تاثیر بر پاسخ‎های استرس سلولی و مکانیسم‎های حفاظتی دیگر، سبب بروز آسیب‎های ژنتیکی می‎گردند. برخی از مطالعات نیز میدان‎های الکترومغناطیسی را به تنهایی ایمن می‎دانند اما تقویت عملکرد ژنوتوکسیک آلاینده‎های فیزیکی شیمیایی محیطی را به این میدان‎ها نسبت می‎دهند.