دوره 24، شماره 3 - ( مرداد و شهریور 1400 )
جلد 24 شماره 3 صفحات 437-424 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khodadadnejad F, Akbari M, Abdolalian F, Daneshvar M, Ahmadi B, Zahraei Z. Comparison of Antimicrobial Activity of Sodium Hypochlorite (NaOCI) 2.5%, Microemulsion of Myrtus 10%, Microemulsion of Thyme 0.6% on the Enterococcus Faecalis After Root Canal Filling. J Arak Uni Med Sci 2021; 24 (3) :424-437
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6475-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6475-fa.html
خدادادنژاد فروغ، اکبری مجید، عبدالعلیان فاطمه، دانشور محبوبه، احمدی بهزاد، زهرائی زهرا. مقایسه اثر ضدمیکروبی هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد، میکروامولسیون مورد10 درصد و میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد، علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس پس از پرکردن کانال ریشه دندان. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1400; 24 (3) :424-437
فروغ خدادادنژاد1 
، مجید اکبری2 ، فاطمه عبدالعلیان3 ، محبوبه دانشور4 ، بهزاد احمدی5 ، زهرا زهرائی6
، مجید اکبری2 ، فاطمه عبدالعلیان3 ، محبوبه دانشور4 ، بهزاد احمدی5 ، زهرا زهرائی6
1- گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
3- گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
4- گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
5- گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
6- گروه دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ،dr.zahrazahraei@yahoo.com
2- گروه میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
3- گروه پریودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
4- گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
5- گروه پروتزهای دندانی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اراک، اراک، ایران.
6- گروه دندانپزشکی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ،
متن کامل [PDF 7665 kb]
(990 دریافت)
| چکیده (HTML) (3265 مشاهده)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
References
1.Siren E, Haapasalo M, Ranta K, Salmi P, Kerosuo E. Microbiological findings and clinical treatment procedures in endodontic cases selected for microbiological investigation. Int Endod J. 1997; 30(2):91-5. [DOI:10.1111/j.1365-2591.1997.tb00680.x] [PMID]
2.Plotino G, Cortese T, Grande NM, Leonardi DP, Di Giorgio G, Testarelli L, et al. New technologies to improve root canal disinfection. Braz Dent J. 2016; 27(1):3-8. [DOI:10.1590/0103-6440201600726] [PMID]
3.Kayaoglu G, Ørstavik D. Virulence factors of Enterococcus faecalis: relationship to endodontic disease. Crit Rev Oral Biol Med. 2004; 15(5):308-20. [DOI:10.1177/154411130401500506] [PMID]
4.Stuart CH, Schwartz SA, Beeson TJ, Owatz CB. Enterococcus faecalis: Its role in root canal treatment failure and current concepts in retreatment. J Endod. 2006; 32(2):93-8. [DOI:10.1016/j.joen.2005.10.049] [PMID]
5.Kishen A, Sum C-P, Mathew S, Lim C-T. Influence of irrigation regimens on the adherence of Enterococcus faecalis to root canal dentin. J Endod. 2008; 34(7):850-4. [DOI:10.1016/j.joen.2008.04.006] [PMID]
6.Basrani BR, Manek S, Sodhi RN, Fillery E, Manzur A. Interaction between sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate. J Endod. 2007; 33(8):966-9. [DOI:10.1016/j.joen.2007.04.001] [PMID]
7.Zehnder M. Root canal irrigants. J Endod. 2006; 32(5):389-98. [DOI:10.1016/j.joen.2005.09.014] [PMID]
8.Palombo EA. Traditional medicinal plant extracts and natural products with activity against oral bacteria: Potential application in the prevention and treatment of oral diseases. Evid Based Complement Alternat Med. 2011; 2011:680354. [DOI:10.1093/ecam/nep067] [PMID] [PMCID]
9.Ambareen Z, Chinappa A. Go green-keep the root canal clean. Int J Dent Sci Res. 2014; 2(6B):21-5. [DOI:10.12691/ijdsr-2-6B-7]
10.Meeker HG, Linke HA. The antibacterial action of eugenol, thyme oil, and related essential oils used in dentistry. Compendium. 1988; 9(1): 32, 34-35, 38 passim. [PMID]
11.Shapiro S, Guggenheim B. The action of thymol on oral bacteria. Oral Microbiol Immunol. 1995; 10(4):241-6. [DOI:10.1111/j.1399-302X.1995.tb00149.x] [PMID]
12.Yu D, Pearson SK, Bowen WH, Luo D, Kohut BE, Harper DS. Caries inhibition efficacy of an antiplaque/antigingivitis dentifrice. Am J Dent. 2000; 13(Spec No):14C-7. [PMID]
13.Burt S. Essential oils: Their antibacterial properties and potential applications in foods-a review. Int J Food Microbiol. 2004; 94(3):223-53. [DOI:10.1016/j.ijfoodmicro.2004.03.022] [PMID]
14.Bagamboula C, Uyttendaele M, Debevere J. Inhibitory effect of thyme and basil essential oils, carvacrol, thymol, estragol, linalool and p-cymene towards Shigella sonnei and S. flexneri. Food Microbiol. 2004; 21(1):33-42. [DOI:10.1016/S0740-0020(03)00046-7]
15.Didry N, Dubreuil L, Pinkas M. Activity of thymol, carvacrol, cinnamaldehyde and eugenol on oral bacteria. Pharm Acta Helv. 1994; 69(1):25-8. [DOI:10.1016/0031-6865(94)90027-2]
16.Ultee A, Kets EP, Smid EJ. Mechanisms of action of carvacrol on the food-borne pathogen Bacillus cereus. Appl Environ Microbiol. 1999; 65(10):4606-10. [DOI:10.1128/AEM.65.10.4606-4610.1999] [PMID] [PMCID]
17.Yassini Ardakani SA. [Antimicrobial and antioxidant effects of Polypropylene films containing Myrtle and Rosemary extract on mayonnaise packaging (Persian)]. Food Sci Technol. 2020; 16(97):113-26. [DOI:10.29252/fsct.16.97.113]
18.Nourzadeh M, Amini A, Fakoor F, Raoof M, Sharififar F. Comparative antimicrobial efficacy of Eucalyptus galbie and Myrtus communis L. extracts, chlorhexidine and sodium hypochlorite against Enterococcus faecalis. Iran Endod J. 2017; 12(2):205-10. [DOI: 10.22037/iej.2017.40]
19.Siqueira Jr J, Machado A, Silveira R, Lopes H, De Uzeda M. Evaluation of the effectiveness of sodium hypochlorite used with three irrigation methods in the elimination of Enterococcus faecalis from the root canal, in vitro. Int Endod J. 1997; 30(4):279-82. [DOI:10.1046/j.1365-2591.1997.00096.x]] [PMID]
20.Mohammadi Z, Shalavi S, Giardino L, Palazzi F, Asgary S. Impact of ultrasonic activation on the effectiveness of sodium hypochlorite: A review. Iran Endod J. 2015; 10(4):216-20. [DOI: 10.7508/iej.2015.04.001]
21.Sabala CL, Powell SE. Sodium hypochlorite injection into periapical tissues. J Endod. 1989; 15(10):490-2. [DOI:10.1016/S0099-2399(89)80031-7]
22.Becking AG. Complications in the use of sodium hypochlorite during endodontic treatment: Report of three cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1991; 71(3):346-8. [DOI:10.1016/0030-4220(91)90313-2]
23.Sim T, Knowles J, Ng YL, Shelton J, Gulabivala K. Effect of sodium hypochlorite on mechanical properties of dentine and tooth surface strain. Int Endod J. 2001; 34(2):120-32. [DOI:10.1046/j.1365-2591.2001.00357.x] [PMID]
24.Kleier DJ, Averbach RE, Mehdipour O. The sodium hypochlorite accident: experience of diplomates of the American Board of Endodontics. J Endod. 2008; 34(11):1346-50. [DOI:10.1016/j.joen.2008.07.021] [PMID]
25.Frough-Reyhani M, Ghasemi N, Soroush-Barhaghi M, Amini M, Gholizadeh Y. Antimicrobial efficacy of different concentration of sodium hypochlorite on the biofilm of Enterococcus faecalis at different stages of development. J Clin Exp Dent. 2016; 8(5):e480-4. [DOI:10.4317/jced.53158] [PMID] [PMCID]
26.Pourhajibagher M, Chiniforush N, Shahabi S, Palizvani M, Bahador A. Antibacterial and antibiofilm efficacy of antimicrobial photodynamic therapy against intracanal Enterococcus faecalis: An in vitro comparative study with traditional endodontic irrigation solutions. J Dent (Tehran). 2018; 15(4):197-204. [PMCID]
27.Mohamed E, Fathieh S, Farzaneh T, Homeira B. Effect of different irrigation solutions on the apical sealing ability of different single-cone obturation systems: An in vitro study. J Contemp Dent Pract. 2019; 20(2):158-65. [DOI:10.5005/jp-journals-10024-2491] [PMID]
28.Mokhtari F, Abadi AHM, Jahromi AG, Anvar E, Hengame Z, Mehdi TZ, et al. [Comparison of antimicrobial activity of sodium hypochlorite 2.5%, iodide potassium iodide 2%, and chlorhexidine 2% on the enterococcus faecalis after root canal filling (Persian)]. J Dent Med. 2015; 28(3):200-6. https://jdm.tums.ac.ir/browse.php?a_id=5406&sid=1&slc_lang=en
29.Janani M, Jafari F, Samiei M, Lotfipour F, Nakhlband A, Ghasemi N, et al. Evaluation of antibacterial efficacy of photodynamic therapy vs. 2.5% NaOCl against E. faecalis-infected root canals using real-time PCR technique. J Clin Exp Dent. 2017; 9(4):e539-44. [DOI:10.4317/jced.53526] [PMID] [PMCID]
30.Gambin DJ, Leal LO, Farina AP, Souza MA, Cecchin D. Antimicrobial activity of glycolic acid as a final irrigant solution for root canal preparation. Gen Dent. 2020; 68(1):41-4. [PMID]
31.Eneide C, Castagnola R, Martini C, Grande NM, Bugli F, Patini R, et al. Antibiofilm activity of three different irrigation techniques: An in vitro study. Antibiotics (Basel). 2019; 8(3):112. [DOI:10.3390/antibiotics8030112] [PMID] [PMCID]
32.Saunders WP, Saunders EM. Comparison of three instruments in the preparation of the curved root canal using the modified double-flared technique. J Endod. 1994; 20(9):440-4. [DOI:10.1016/S0099-2399(06)80034-8]
33.Tanomaru-Filho M, Bier CAS, Tanomaru JMG, Barros DB. Evaluation of the thermoplasticity of different gutta-percha cones and the TC system. J Appl Oral Sci. 2007; 15(2):131-4. [DOI:10.1590/S1678-77572007000200011] [PMID] [PMCID]
34.Bouillaguet S, Shaw L, Barthelemy J, Krejci I, Wataha J. Long-term sealing ability of pulp canal sealer, AH-Plus, GuttaFlow and epiphany. Int Endod J. 2008; 41(3):219-26. [DOI:10.1111/j.1365-2591.2007.01343.x] [PMID]
35.Frough Reyhani M, Rahimi S, Fathi Z, Shakouie S, Salem Milani A, Soroush Barhaghi MH, et al. Evaluation of Antimicrobial Effects of Different Concentrations of Triple Antibiotic Paste on Mature Biofilm of Enterococcus faecalis. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects. 2015; 9(3):138-43. [DOI:10.15171/joddd.2015.027] [PMID] [PMCID]
36.YaghootiKhorasani M, Assar S, RezaHoseini O. [Comparison of antimicrobial effects of persica® and chlorhexidine with sodium hypochlorite on enterococcus fecalis and Candida Albicans: an in vitro study (Persian)]. J Mashhad Dent School. 2010; 34(2):153-60. https://jmds.mums.ac.ir/?_action=articleInfo&article=1200&lang=en
37.Burnie D. Wild flowers of the mediterranean. London: Dorling Kindersley; 1995. https://vpl.bibliocommons.com/v2/record/S38C576412
38.Gomes B, Ferraz C, ME V, Berber V, Teixeira F, Souza-Filho F. In vitro antimicrobial activity of several concentrations of sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate in the elimination of Enterococcus faecalis. Int Endod J. 2001; 34(6):424-8. [DOI:10.1046/j.1365-2591.2001.00410.x] [PMID]
39.YaghootiKhorasani M, Assar S, RezaHoseini O. [Comparison of antimicrobial effects of persica® and chlorhexidine with sodium hypochlorite on enterococcus fecalis and Candida Albicans: An in vitro study (Persian)]. J Mashhad Dent Sch. 2010; 34(2):153-60. [DOI:10.22038/JMDS.2010.1200]
40.Mehmandoust P, Farhadmollashahi N, Ghasemi A. Antibacterial efficacy of lavandula officinalis extract, sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate solutions as root canal irrigations: A comparative analysis. Caspian J Dent Res. 2016; 5(1):14-20. [DOI:10.22088/cjdr.5.1.14]
41.Ghahremani Y, Abbaszadegan SA, Gholami A, Nabavizadeh M. [Comparison of antimicrobial effect of Barijeh and case plant extracts with sodium hypochlorite and chlorhexidine solution against root-resistant microorganisms (Persian)]. 16th International Conference of the Iranian Endodontists Association, 2014 August 13, 14, Esfahan, Iran. https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=43058
42.Abbaszadegan A, Khayat A, Motamedifar M. Comparison of antimicrobial efficacy of IKI and NaOCl irrigants in infected root canals: An in vivo study. Iran Endod J. 2010; 5(3):101-6. [PMCID]
43.Sahebi S, Khosravifar N, SedighShamsi M, Motamedifar M. Comparison of the antibacterial effect of sodium hypochlorite and aloe vera solutions as root canal irrigants in human extracted teeth contaminated with enterococcus faecalis. J Dent (Shiraz). 2014; 15(1):39-43. [PMCID]
44.Thosar NR, Chandak M, Bhat M, Basak S. Evaluation of antimicrobial activity of two endodontic sealers: Zinc oxide with thyme oil and zinc oxide eugenol against root canal microorganisms-An in vitro study. Int J Clin Pediatr Dent. 2018; 11(2):79. [DOI:10.5005/jp-journals-10005-1489] [PMID] [PMCID]
متن کامل: (1641 مشاهده)
مقدمه
باکتری‌ها معمولاً داخل توبول‌های عاجی کانال‌های ریشه عفونی یافت می‌شوند [1]. موفقیت درمان اندودنتیک به حذف کامل باکتری‌های بیماری‌زای داخل کانال ریشه بستگی دارد [2]. انتروکوکوس فکالیس یک باکتری گرم مثبت بی‌هوازی اختیاری بیماری‌زاست [3] که نقش اصلی را در اتیولوژی عفونت کانال ریشه دندان‌های درمان‌شده و درمان‌نشده ایفا می‌کند و در موارد بسیاری با شکست درمان مرتبط است [4]. انتروکوکوس فکالیس کاملاً به داروهای داخل کانال مقاوم است و می‌تواند داخل کانال‌های ریشه بدون اثر متقابل باکتری‌های دیگر زنده بماند. هدف از این مطالعه مقایسه اثر ضدمیکروبی سدیم هیپوکلریت 2/5 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد و میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس پس از پر کردن کانال ریشه دندان بود.
شست‌وشو یک روش اندودنتیک حیاتی برای حذف میکروارگانیسم‌های سیستم کانال ریشه است [5]. شست‌وشودهنده‌های متفاوتی هنگام آماده‌سازی کانال ریشه دندان برای کاهش و حذف دبری‌های باقی‌مانده، بافت‌های نکروزه و باکتری‌ها و همین طور حذف لایه اسمیر عاجی که طی آماده‌سازی مکانیکی تشکیل می‌شود، استفاده می‌شود. توصیه می‌شود ماده شیمیایی استفاده‌شده برای شست‌وشوی کانال ریشه خاصیت ضدمیکروبی داشته و حل‌کننده بافت‌های ارگانیک باشد و برای بافت‌های پری اپیکال سمی نباشد [6، 7].
اخیراً استفاده از محصولات گیاهی برای ضدعفونی کردن کانال ریشه به علت بهره‌وری، ایمنی، در دسترس بودن [8] و توانایی نداشتن میکروارگانیسم‌ها در گسترش مقاومت علیه مواد به‌کاررفته، به طور گسترده بررسی شده است [9]. روغن آویشن به علت خاصیت ضدباکتریایی پتانسیل استفاده در دندانپزشکی را دارد [10]. آویشن مانع رشد باکتری‌ها در حفره دهان می‌شود و توانایی جلوگیری از عفونت دندانی را نیز دارد؛ دلیل این امر دارا بودن ترکیباتی مانند فلاونوئید، ساپونین و مواد تلخ است [11، 12]. هرچه مقادیر مواد فنولیک در اسانس بالاتر باشد، خواص ضدمیکروبی آن بیشتر خواهد بود. این مواد همچون کارواکرول، اوژنول و تیمول هستند [13, 14]. همچنین ثابت شده است که واکنش اجزای اسانس با یکدیگر نقش مهمی در تعیین اثر ضدمیکروبی گیاه بازی می‌کند. تیمول و کاواکرول دارای اثرات سینرژیک هستند. پژوهشگران گوناگون اثر قوی ضدمیکروبی کارواکرول را نشان داده‌اند [15]. کارواکرول با غشای سلولی از طریق تغییر در نفوذپذیری کانال‌های H+/K+واکنش نشان می‌دهد و باعث ایجاد ناهنجاری در کارکرد غشای سلولی می‌شود [16]. در اغلب تحقیقاتی که روی مکانیسم عمل ترکیبات فنولیک انجام شده، صحبت از تأثیر عصاره‌ها بر غشای سلولی است. متابولیت‌های فنولی موجود در گیاه توانایی این را دارند که یک هیدروژن از گروه هیدروکسیل موجود در حلقه آروماتیک خود رها کرده و باعث تخریب غشای سلولی شوند و به این صورت خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدمیکروبی و ضدالتهابی خود را اعمال کنند [17]. در مطالعه نورزاده و همکاران، گیاه مورد خاصیت ضدمیکروبی قابل قبولی داشت؛ دلیل این امر داشتن ترکیبات پلی‌فنولیک و اسانس علیه پاتوژن‌های اندودنتیک، به‌خصوص باکتری انتروکوکوس فکالیس است [18].
هیپوکلریت سدیم یکی از شست‌شودهنده‌هایی رایج است، زیرا توانایی تخریب طیف گسترده‌ای از میکروارگانیسم‌ها را دارد و مواد آلی را حل می‌کند [19]. خاصیت ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم به علت تشکیل اسید هیپوکلرو هنگام تماس با مواد آلی است [20, 21]. این ماده ارزان و در دسترس است و ماندگاری بالایی دارد [22, 23]. اگرچه هیپوکلریت سدیم معایبی از جمله خوردگی وسایل، کاهش مدولوس الاستیسیته و قدرت خمشی عاج را دارد [24] و همچنین برای بافت‌های اطراف اثر سمی و طعم ناخوشایندی دارد [25]. طبق مطالعات اخیر، بیوفیلم میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا به غلظت‌های معمول شست‌وشودهنده‌ها مقاوم‌تر است و تأثیر شوینده‌ها با رشد بیوفیلم، کاهش می‌یابد [26]. در نتیجه به یک پروتکل ضدعفونی جدید برای بهبود نتایج درمان اندودنتیک نیاز است [27]. اخیراً استفاده از محصولات گیاهی به منزله ضدعفونی‌کننده کانال ریشه دندان بررسی شده است. در حال حاضر هیچ محلول شست‌وشودهنده‌ای را نمی‌توان ایده‌آل در نظر گرفت، درنتیجه نیاز به یک پروتکل ضدعفونی جدید برای بهبود نتایج درمان اندودنتیک مرسوم احساس می‌شود. با توجه به محدود بودن مطالعات انجام شده در خصوص استفاده از میکروامولسیون مورد یا میکروامولسیون آویشن به عنوان شستشودهنده کانال ریشه دندان و عدم مقایسه آن‌ها باهم، ضرورت انجام مطالعه حاضر احساس شد.
مواد و روش‌ها
حجم نمونه
در این مطالعه تعداد 25 دندان تک‌کانال قدامی کشیده‌شده انسان استفاده شد که به صورت تصادفی به 5 گروه (با تعداد مساوی) شست‌وشو داده‌شده با هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد، میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد به همراه گروه کنترل مثبت (آغشته‌سازی به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) و گروه کنترل منفی (آغشته‌نشده به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) تقسیم شدند.
معیار‌های ورود و خروج از مطالعه
در این مطالعه از دندان‌های تک‌کانال قدامی استفاده شد که بدون ترک یا شکستگی، فاقد تحلیل داخلی و خارجی و عاری از پوسیدگی بودند و دندان‌هایی که دارای این معیار‌ها نبودند از مطالعه خارج شدند.
روش کار
دندان‌ها به مدت 15 دقیقه در هیپوکلریت سدیم 5/25 درصد قرار داده شدند و سپس با برس، آلودگی بافتی از آن‌ها زدوده شد. تاج دندان‌ها قطع [28] و مراحل کار تحقیقاتی، فایلینگ و پاک‌سازی روی آن‌ها انجام شد؛ بدین‌گونه که طول کانال با استفاده از فایل 15 (Mani, Tochigi, Japan) اندازه‌گیری شد و از اپکس ریشه عبور کرد. سپس 1 میلی‌متر از طول ریشه کم شد و به عنوان طول کارکرد ثبت شد. پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال به روش استپ بک بود؛ بدین‌گونه که 1/3 اپیکالی تا فایل 35 (Mani, Tochigi, Japan) فایل شد و 1/3 میانی و تاجی به وسیله گیتس‌گلیدن سایز 2 و 3 (Mani, Tochigi, Japan) آماده‌سازی شد. برای حذف لایه اسمیر از 3 میلی‌لیتر محلول هیپوکلریت سدیم 5/25 درصد به مدت 3 دقیقه و سپس از 3 میلی‌لیتر محلول EDTA 17 درصد (Meta Biomed Co,Ltd,Chungbuk,Korea) به مدت 3 دقیقه [29] و در نهایت از نرمال سالین برای حذف رسوب حاصل از واکنش استفاده شد. برای استریل کردن، دندان‌ها به مدت 20 دقیقه در اتوکلاو با دمای 121 درجه سانتی‌گراد قرار داده شد [30]. سپس دندان‌ها به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس [31] (استفاده از محیط کشت نوترینت براث و گلوکز به نسبت 1 مک فارلند) آغشته شده (به جز در گروه کنترل منفی) و به مدت 2 روز در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند.
دندان‌ها به روش انتخاب تصادفی، به 5 گروه (هر گروه شامل 5 دندان) تقسیم شدند: گروه اول با ماده سدیم هیپوکلریت 2/5 درصد، گروه دوم با میکروامولسیون مورد 10 درصد و گروه سوم با میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد شست‌وشو داده شدند، به همراه گروه کنترل مثبت (آغشته‌سازی به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) و گروه کنترل منفی (آغشته نشدن به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) [19] (تصویر شماره 1).
باکتری‌ها معمولاً داخل توبول‌های عاجی کانال‌های ریشه عفونی یافت می‌شوند [1]. موفقیت درمان اندودنتیک به حذف کامل باکتری‌های بیماری‌زای داخل کانال ریشه بستگی دارد [2]. انتروکوکوس فکالیس یک باکتری گرم مثبت بی‌هوازی اختیاری بیماری‌زاست [3] که نقش اصلی را در اتیولوژی عفونت کانال ریشه دندان‌های درمان‌شده و درمان‌نشده ایفا می‌کند و در موارد بسیاری با شکست درمان مرتبط است [4]. انتروکوکوس فکالیس کاملاً به داروهای داخل کانال مقاوم است و می‌تواند داخل کانال‌های ریشه بدون اثر متقابل باکتری‌های دیگر زنده بماند. هدف از این مطالعه مقایسه اثر ضدمیکروبی سدیم هیپوکلریت 2/5 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد و میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس پس از پر کردن کانال ریشه دندان بود.
شست‌وشو یک روش اندودنتیک حیاتی برای حذف میکروارگانیسم‌های سیستم کانال ریشه است [5]. شست‌وشودهنده‌های متفاوتی هنگام آماده‌سازی کانال ریشه دندان برای کاهش و حذف دبری‌های باقی‌مانده، بافت‌های نکروزه و باکتری‌ها و همین طور حذف لایه اسمیر عاجی که طی آماده‌سازی مکانیکی تشکیل می‌شود، استفاده می‌شود. توصیه می‌شود ماده شیمیایی استفاده‌شده برای شست‌وشوی کانال ریشه خاصیت ضدمیکروبی داشته و حل‌کننده بافت‌های ارگانیک باشد و برای بافت‌های پری اپیکال سمی نباشد [6، 7].
اخیراً استفاده از محصولات گیاهی برای ضدعفونی کردن کانال ریشه به علت بهره‌وری، ایمنی، در دسترس بودن [8] و توانایی نداشتن میکروارگانیسم‌ها در گسترش مقاومت علیه مواد به‌کاررفته، به طور گسترده بررسی شده است [9]. روغن آویشن به علت خاصیت ضدباکتریایی پتانسیل استفاده در دندانپزشکی را دارد [10]. آویشن مانع رشد باکتری‌ها در حفره دهان می‌شود و توانایی جلوگیری از عفونت دندانی را نیز دارد؛ دلیل این امر دارا بودن ترکیباتی مانند فلاونوئید، ساپونین و مواد تلخ است [11، 12]. هرچه مقادیر مواد فنولیک در اسانس بالاتر باشد، خواص ضدمیکروبی آن بیشتر خواهد بود. این مواد همچون کارواکرول، اوژنول و تیمول هستند [13, 14]. همچنین ثابت شده است که واکنش اجزای اسانس با یکدیگر نقش مهمی در تعیین اثر ضدمیکروبی گیاه بازی می‌کند. تیمول و کاواکرول دارای اثرات سینرژیک هستند. پژوهشگران گوناگون اثر قوی ضدمیکروبی کارواکرول را نشان داده‌اند [15]. کارواکرول با غشای سلولی از طریق تغییر در نفوذپذیری کانال‌های H+/K+واکنش نشان می‌دهد و باعث ایجاد ناهنجاری در کارکرد غشای سلولی می‌شود [16]. در اغلب تحقیقاتی که روی مکانیسم عمل ترکیبات فنولیک انجام شده، صحبت از تأثیر عصاره‌ها بر غشای سلولی است. متابولیت‌های فنولی موجود در گیاه توانایی این را دارند که یک هیدروژن از گروه هیدروکسیل موجود در حلقه آروماتیک خود رها کرده و باعث تخریب غشای سلولی شوند و به این صورت خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدمیکروبی و ضدالتهابی خود را اعمال کنند [17]. در مطالعه نورزاده و همکاران، گیاه مورد خاصیت ضدمیکروبی قابل قبولی داشت؛ دلیل این امر داشتن ترکیبات پلی‌فنولیک و اسانس علیه پاتوژن‌های اندودنتیک، به‌خصوص باکتری انتروکوکوس فکالیس است [18].
هیپوکلریت سدیم یکی از شست‌شودهنده‌هایی رایج است، زیرا توانایی تخریب طیف گسترده‌ای از میکروارگانیسم‌ها را دارد و مواد آلی را حل می‌کند [19]. خاصیت ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم به علت تشکیل اسید هیپوکلرو هنگام تماس با مواد آلی است [20, 21]. این ماده ارزان و در دسترس است و ماندگاری بالایی دارد [22, 23]. اگرچه هیپوکلریت سدیم معایبی از جمله خوردگی وسایل، کاهش مدولوس الاستیسیته و قدرت خمشی عاج را دارد [24] و همچنین برای بافت‌های اطراف اثر سمی و طعم ناخوشایندی دارد [25]. طبق مطالعات اخیر، بیوفیلم میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا به غلظت‌های معمول شست‌وشودهنده‌ها مقاوم‌تر است و تأثیر شوینده‌ها با رشد بیوفیلم، کاهش می‌یابد [26]. در نتیجه به یک پروتکل ضدعفونی جدید برای بهبود نتایج درمان اندودنتیک نیاز است [27]. اخیراً استفاده از محصولات گیاهی به منزله ضدعفونی‌کننده کانال ریشه دندان بررسی شده است. در حال حاضر هیچ محلول شست‌وشودهنده‌ای را نمی‌توان ایده‌آل در نظر گرفت، درنتیجه نیاز به یک پروتکل ضدعفونی جدید برای بهبود نتایج درمان اندودنتیک مرسوم احساس می‌شود. با توجه به محدود بودن مطالعات انجام شده در خصوص استفاده از میکروامولسیون مورد یا میکروامولسیون آویشن به عنوان شستشودهنده کانال ریشه دندان و عدم مقایسه آن‌ها باهم، ضرورت انجام مطالعه حاضر احساس شد.
مواد و روش‌ها
حجم نمونه
در این مطالعه تعداد 25 دندان تک‌کانال قدامی کشیده‌شده انسان استفاده شد که به صورت تصادفی به 5 گروه (با تعداد مساوی) شست‌وشو داده‌شده با هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد، میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد به همراه گروه کنترل مثبت (آغشته‌سازی به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) و گروه کنترل منفی (آغشته‌نشده به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) تقسیم شدند.
معیار‌های ورود و خروج از مطالعه
در این مطالعه از دندان‌های تک‌کانال قدامی استفاده شد که بدون ترک یا شکستگی، فاقد تحلیل داخلی و خارجی و عاری از پوسیدگی بودند و دندان‌هایی که دارای این معیار‌ها نبودند از مطالعه خارج شدند.
روش کار
دندان‌ها به مدت 15 دقیقه در هیپوکلریت سدیم 5/25 درصد قرار داده شدند و سپس با برس، آلودگی بافتی از آن‌ها زدوده شد. تاج دندان‌ها قطع [28] و مراحل کار تحقیقاتی، فایلینگ و پاک‌سازی روی آن‌ها انجام شد؛ بدین‌گونه که طول کانال با استفاده از فایل 15 (Mani, Tochigi, Japan) اندازه‌گیری شد و از اپکس ریشه عبور کرد. سپس 1 میلی‌متر از طول ریشه کم شد و به عنوان طول کارکرد ثبت شد. پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال به روش استپ بک بود؛ بدین‌گونه که 1/3 اپیکالی تا فایل 35 (Mani, Tochigi, Japan) فایل شد و 1/3 میانی و تاجی به وسیله گیتس‌گلیدن سایز 2 و 3 (Mani, Tochigi, Japan) آماده‌سازی شد. برای حذف لایه اسمیر از 3 میلی‌لیتر محلول هیپوکلریت سدیم 5/25 درصد به مدت 3 دقیقه و سپس از 3 میلی‌لیتر محلول EDTA 17 درصد (Meta Biomed Co,Ltd,Chungbuk,Korea) به مدت 3 دقیقه [29] و در نهایت از نرمال سالین برای حذف رسوب حاصل از واکنش استفاده شد. برای استریل کردن، دندان‌ها به مدت 20 دقیقه در اتوکلاو با دمای 121 درجه سانتی‌گراد قرار داده شد [30]. سپس دندان‌ها به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس [31] (استفاده از محیط کشت نوترینت براث و گلوکز به نسبت 1 مک فارلند) آغشته شده (به جز در گروه کنترل منفی) و به مدت 2 روز در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند.
دندان‌ها به روش انتخاب تصادفی، به 5 گروه (هر گروه شامل 5 دندان) تقسیم شدند: گروه اول با ماده سدیم هیپوکلریت 2/5 درصد، گروه دوم با میکروامولسیون مورد 10 درصد و گروه سوم با میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد شست‌وشو داده شدند، به همراه گروه کنترل مثبت (آغشته‌سازی به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) و گروه کنترل منفی (آغشته نشدن به سوسپانسیون باکتری انتروکوکوس فکالیس و شست‌وشو با نرمال سالین) [19] (تصویر شماره 1).
.jpg)
در تمام گروه‌ها کانال دندان با استفاده از سرنگ و سوزن استریل گیج 27، به صورت غیرفعال و به مدت30 ثانیه با محلول موردنظر شست‌وشو شد. دندان‌ها با گوتاپرکا (Meta Biomed Co,Ltd,Chungbuk,Korea) و سیلر AH26 (Dentsply Maillerfer,Ballaigues,Switzerland) به روش تراکم جانبی پر شدند و به مدت 90 روز در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. در ادامه 1/3 تاجی و اپیکالی ریشه قطع شد و از 1/3 میانی براده‌های عاجی به میزان 2 میلی‌گرم نمونه گرفته شد [29]. سپس نمونه‌ها در 2 سی‌سی از محیط‌کشت TSB (Tripticase Soy Broth)(Sigma- Aldrich,St.Louis,MO,USA) داخل لوله پلاستیکی استریل درب‌دار کشت داده شدند و به مدت 48 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. سپس لوله‌های آزمایش برای یک‌دست شدن محیط کشت، ورتکس شد. با استفاده از لوپ استاندارد به میزان 0/01 سی‌سی از محیط کشت TSB برداشته و در سه زاویه متفاوت و از بالا به پایین روی محیط کشت TSA (Sigma-Aldrich,St.Louis,MO,USA) کشت داده شد. پس از آن پلیت‌های حاوی محیط کشت TSA کشت داده شده به مدت 24 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار داده شد. در پایان محیط‌های کشت با استفاده از دستگاه Colony Counter برای شمارش کلونی‌های میکروبی (CFU) بررسی شدند [32] (تصاویر شماره 2 و 3).
.jpg)
.jpg)
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
نتایج مطالعه با استفاده از روش‌های آمار توصیفی (میانگین±انحراف معیار) گزارش شد. مقایسه میزان رشد باکتری در گروه‌ها با توجه به غیرنرمال بودن توزیع داده‌ها، با استفاده از آزمون کروسکال والیس انجام شد. نرمالیتی داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف بررسی شد. آنالیز آماری با استفاده از نرم‌افزار Spss نسخه 25 انجام و سطح معنی‌داری 05/P<0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
مطالعه حاضر از نوع in-vitro بوده و روی 25 دندان قدامی کشیده‌شده انسان با فالوآپ 90 روزه انجام شد. بررسی اثر ضدمیکروبی شست‌وشودهنده‌های گوناگون بعد از پر کردن کانال ریشه علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس، از طریق کشت براده‌های عاجی 1/3 میانی ریشه دندان در محیط کشت TSB و سپس کشت روی محیط TSA و درنهایت بررسی محیط‌های کشت TSAبرای شمارش کلونی (CFU) انجام شد.
نتایج آمار توصیفی برای گروه‌های گوناگون در جداول شماره 1 تا 4 ارائه شده است که نشان‌دهنده میانگین تعداد کلونی باکتری در 5 پلیت مربوط به هر شست‌وشودهنده، انحراف معیار، کمترین و بیشترین تعداد کلونی موجود بین 5 پلیت هر گروه مورد مطالعه است (در صورت کشت کامل باکتری در پلیت، تعداد 100 هزار کلونی باکتری در نظر گرفته شده است).
نتایج مربوط به میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد در جدول شماره 1 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 80 هزار با انحراف معیار 44721 گزارش شد. بیشترین میزان تعداد کلونی در گروه میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد تعداد 100 هزار کلونی بود که در 4 پلیت مشاهده شد. همچنین در یکی از پلیت‌ها کلونی باکتری رشد نکرده بود. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوکوس فکالیس 20 درصد بوده و 80 درصد تأثیر روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به میکروامولسیون مورد 10درصد در جدول شماره 2 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 11376 با انحراف معیار 18568 گزارش شد. بیشترین تعداد کلونی باکتری در این گروه 43200 بود؛ همچنین در دو پلیت دیگر تعداد 12600 و 1080 کلونی مشاهده شد و در 2 پلیت، کلونی باکتری مشاهده نشد. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوس فکالیس 88 درصد بوده و 12 درصد تأثیر روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد در جدول شماره 3 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 6720 با انحراف معیار 10952 گزارش شد. این گروه کمترین درصد کشت مثبت را داشت به طوری که تنها دو نمونه دارای کلونی با مقادیر 25200 و 8400 مشاهده شد و در 3 پلیت دیگر کلونی باکتری یافت نشد. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوس فکالیس 93 درصد بوده و 7 درصد تأثیری روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به گروه کنترل منفی و مثبت نیز در جدول شماره 4 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در گروه کنترل مثبت 45256 با انحراف معیار 50844 و در گروه کنترل منفی با میانگین 4800 و انحراف معیار 10733 گزارش شد. در گروه کنترل مثبت، میکروب در تمام نمونه‌ها کشت داده شد، اما به دلیل بروز خطا، در گروه کنترل منفی یک نمونه دارای 24 هزار کلونی مشاهده شد.
مقایسه بین میانگین واحد تشکیل کلونی (CFU) بین گروه‌ها با آزمون کروسکال والیس به دلیل غیرنرمال بودن داده‌ها انجام گرفت. نتایج نشان داد میانگین این میزان بین گروه‌ها دارای اختلاف معنادار نبود (075/P=0).
بحث
یک درمان ریشه موفق از سه مرحله پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال، ضدعفونی کردن و پر کردن فضای سه‌بُعدی آن تشکیل شده است [33، 34]. پس از پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال برای جلوگیری از کلونیزاسیون میکروارگانیسم‌های دهان و آلودگی مجدد بافت‌های پری آپیکال و فضای داخل ریشه، سیل کامل کانال ریشه ضروری است [35]. انتروکوکوس فکالیس یک میکروارگانیسم گرم مثبت بی‌هوازی اختیاری است که به علت دارا بودن فاکتورهای ویرولانس گوناگون، از مقاوم‌ترین گونه‌های داخل کانال ریشه است و گونه میکروبی غالب در اکثر موارد شکست درمان ریشه است [36, 37]. با توجه به مقاوم شدن باکتری‌ها نسبت به داروهای ساختگی شیمیایی و نیاز به تولید انواع مواد ضدمیکروبی گیاهی، در این مطالعه اثر ضدمیکروبی میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد و هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس پس از پر کردن کانال ریشه بررسی شد.
آویشن به علت دارا بودن ترکیباتی مانند فلاونوئید، ساپونین و مواد تلخ خاصیت ضدباکتریایی دارد [11، 38]. همچنین مانع رشد باکتری‌ها در حفره دهان می‌شود و توانایی جلوگیری از عفونت‌های دندانی را دارد [12، 13]. همچنین گیاه مورد به علت دارا بودن ترکیبات پلی فنولیک و اسانس، خاصیت ضدباکتریایی علیه پاتوژن‌های اندودنتیک دارد [19]، بنابراین این دو گیاه برای بررسی خاصیت ضدباکتریایی در این مطالعه انتخاب شدند. هیپوکلریت سدیم یک ماده مرسوم برای شست‌وشو داخل کانال است و خواص ضدباکتریایی آن به واسطه وجود اسیدهیپوکلرو است [20, 21] و به علت قیمت ارزان، در دسترس بودن و ماندگاری بالای آن [22, 23] در این مطالعه انتخاب شد. هیپوکلریت سدیم در غلظت‌های بالا مثل 5/25 درصد قادر به حل کردن بافت‌های زنده نیز است که امکان تحریک بافتی آن بیشتر می‌شود. در غلظت‌های 2/5 درصد از قابلیت تجزیه بافتی آن کم شده ولی اثر ضدمیکروبی آن تفاوتی نمی‌کند. استفاده از حجم وسیع آن باعث جبران خاصیت حل‌کنندگی‌اش می‌شود [36].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بیشترین میانگین تعداد کلونی در گروه میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد و کمترین میزان در گروه هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد است. میانگین میزان تعداد کلونی بین گروه‌ها از نظر آماری دارای اختلاف معنادار نبود.
نورزاده و همکاران به مقایسه اثر ضدمیکروبی اکالیپتوس، مورد، کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم پرداختند. مطالعه آن‌ها تأثیر ضدمیکروبی هیپوکلریت سدیم در دو غلظت2/5 درصد و 5/25 درصد و مورد را قابل قبول گزارش کرد، به طوری که بیش از 99 درصد باکتری‌های داخل کانال ریشه را کاهش داده بود. همچنین نشان داد هیپوکلریت سدیم با غلظت 5/25 درصد بیشترین تأثیر ضدمیکروبی را داشت (05/P<0) [19]. نتایج این مطالعه از نظر بیشترین تأثیر ضدمیکروبی (هیپوکلریت سدیم) با مطالعه حاضر همسو بوده، ولی از نظر معناداری نتایج در یک راستا نبود، دلیل غیرهمسو بودن نتایج این دو مطالعه را می‌توان در نظر گرفتن غلظت‌های متفاوت (2/5 و 5/25 درصد) برای هیپوکلریت سدیم، حجم نمونه زیاد (120 دندان) و تهیه نمونه توسط مخروطی کاغذی از فضای لومن و به وسیله گیتس گلیدن از توبول‌های عاجی در مطالعه نورزاده دانست.
یاقوتی خراسانی و همکاران اثرات ضدمیکروبی پرسیکا و کلرهگزیدین با هیپوکلریت سدیم علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس و کاندیداآلبیکانس را مطالعه کردند. آن‌ها گزارش کردند، تأثیر هیپوکلریت‌سدیم نسبت به غلظت‌های به کار رفته از کلرهگزیدین و پرسیکا به طور معنی‌داری در مهار رشد میکروارگانیسم‌های مطالعه‌شده بیشتر بود (001/P<0). به طور کلی میکروارگانیسم‌های مطالعه‌شده نسبت به هیپوکلریت‌سدیم بسیار حساس بودند و با کاهش غلظت کلرهگزیدین از حساسیت میکروارگانیسم‌ها کاسته شد. درباره پرسیکا نیز حساسیتی وجود نداشت [39]. این مطالعه از نظر بیشترین خاصیت ضدمیکروبی (هیپوکلریت سدیم) با مطالعه حاضر همسوست ولی از نظر معناداری نتایج با آن در یک راستا نبود که دلیل آن می‌تواند استفاده از میکروارگانیسم‌های انتروکوکوس فکالیس و کاندیداآلبیکانس و روش تست انتشار دیسک (تست کربی) در مطالعه یاقوتی خراسانی باشد.
مطالعه مهماندوست و همکاران به مقایسه اثر ضدباکتریایی عصاره اسطوخودوس، هیپوکلریت سدیم و کلرهگزیدین به عنوان شوینده داخل کانال ریشه دندان پرداخت. آن‌ها گزارش کردند میانگین تعداد باکتری‌های زنده (انتروکوکوس فکالیس) پس از 5 دقیقه مواجهه با محلول‌های اسطوخودوس به طور معناداری کاهش یافت. تفاوت معنی‌داری بین زمان‌های گوناگون در گروه هیپوکلریت سدیم ملاحظه شد که این تفاوت بین 5 و 15 دقیقه معنی‌دار بود اما بین زمان‌های گوناگون در گروه کلرهگزیدین گلوکونات تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. مقایسه میانگین تعداد باکتری‌های زنده بین گروه‌های متفاوت در زمان‌های متفاوت، حاکی از تفاوت معنی‌دار محلول‌های اسطوخودوس و هیپوکلریت سدیم پس از 5 و 10 دقیقه بود [40]. در زمان‌های 5، 10 و 15 دقیقه پس از مواجهه با محلول شست‌وشودهنده، هیپوکلریت سدیم بیشترین خاصیت ضدمیکروبی را داشت که با نتایج مطالعه حاضر در یک راستاست.
مختاری و همکاران در مطالعه‌ای به مقایسه اثر ضدمیکروبی شوینده‌های یدور پتاسیم یدید 2 درصد، کلرهگزیدین 2 درصد و هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس، پس از پر کردن کانال ریشه پرداختند و گزارش کردند در بررسی و مقایسه توزیع فراوانی نتیجه کشت در بین 3 گروه اختلاف معنی‌داری دیده نشد. بیشترین مقدار کشت مثبت مربوط به گروه شست‌وشو داده‌شده با یدور پتاسیم یدید (3/23 درصد) و کمترین مقدار کشت مثبت مربوط به گروه شست‌وشو داده شده با کلرهگزیدین (16/7 درصد) بود [29]. نتایج آماری این مطالعه همسو با نتایج مطالعه حاضر گزارش شد.
قهرمانی و همکاران به مقایسه اثر ضدمیکروبی عصاره باریجه و مورد با هیپوکلریت سدیم و محلول کلرهگزیدین در برابر میکروارگانیسم‌های مقاوم به درمان ریشه پرداختند و گزارش کردند که در غلظت‌های کم، عصاره مورد در برابر هر دو باکتری مؤثرتر از هیپوکلریت سدیم و کلرهگزیدین بود اما در برابر کاندیداآلبیکنس تأثیر کمتری نشان داد. همچنین عصاره باریجه در غلظت‌های پایین‌تر، نسبت به کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم مؤثرتر بود و فعالیت ضدمیکروبی عصاره باریجه بیشتر از مورد نشان داده شد [41]. نتایج مطالعه آن‌ها با مطالعه حاضر در یک راستا نبود. دلیل این تناقض می‌تواند استفاده از میکروارگانیسم‌های انتروکوکوس فکالیس، استافیلوکوکوس ارئوس و کاندیداآلبیکانس در مطالعه قهرمانی باشد.
عباس‌زادگان و همکاران اثر ضدمیکروبی یدور پتاسیم یدید و هیپوکلریت سدیم که ماده شست‌وشودهنده در کانال‌های ریشه عفونی است را با هم مقایسه کردند و گزارش دادند هیپوکلریت‌سدیم قادر به کاهش 90درصدی کلونی باکتری تا پایان درمان بود، در حالی که یدورپتاسیم یدید کاهش 15 درصدی را نشان داد [42]. نتایج این مطالعه نیز از نظر کاهش کلونی‌ها در گروه هیپوکلریت سدیم همسو با مطالعه حاضر گزارش شد.
صاحبی و همکاران به مقایسه اثر ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم و محلول آلوئه‌ورا که شست‌وشودهنده کانال ریشه در دندان‌های کشیده‌شده انسان علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس است پرداختند و گزارش کردند که اثر ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد خیلی بیشتر از آلوئه‌ورا و نرمال سالین بود، همچنین بین اثر ضدباکتریایی آلوئه‌ورا و نرمال سالین اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. آن‌ها آلوئه‌ورا را به عنوان شوینده کانال ریشه پیشنهاد نکردند [36، 42] که با نتایج مطالعه حاضر در یک راستاست.
نیلیما آر توسار و همکاران در یک مطالعه آزمایشگاهی خاصیت ضدمیکروبی دو سیلر اندودنتیک زینک اکساید اوژنول و زینک اکساید به همراه روغن آویشن را علیه میکروارگانیسم‌های داخل کانال ریشه بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که زینک اکساید به همراه روغن آویشن در کاهش باکتری‌ها مؤثرتر است [43]. گزارش آن‌ها با مطالعه حاضر در یک راستا نیست؛ علت این غیرهمسو بودن می‌تواند استفاده از انواع گوناگون باکتری‌ها (باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلای، انتروکوکوس فکالیس و سودوموناس آئروژنوزا) در بررسی اثر ضدباکتریایی روغن آویشن و روش کار متفاوت باشد.
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج می‌توان گفت هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد بیشترین خاصیت ضدمیکروبی علیه انتروکوکوس فکالیس را داشته و کمترین میزان رشد کلونی را نشان داد؛ در حالی که میکروامولسیون مورد 10 درصد و میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد پس از آن در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
پیشنهاد می‌شود در مطالعاتی که در آینده پیرامون همین موضوع صورت خواهد گرفت از انواع متفاوت میکروارگانیسم‌ها برای انجام این مطالعه استفاده شود؛ از غلظت‌های گوناگون (رقیق‌تر و غلیظ‌تر) هیپوکلریت سدیم، آویشن و مورد استفاده شود. تأمین تعداد نمونه، دشواری دسترسی به تجهیزات لازم برای اجرای مطالعه، حساس بودن انجام مراحل تکنیکی و آنالیز میکروبی آن‌ها و کمبود امکانات مالی از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر بودند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1398.297 به تصویب کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک رسید.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی خاصی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های دولتی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری‌های دانشگاه علوم‌پزشکی اراک در انجام این پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
نتایج مطالعه با استفاده از روش‌های آمار توصیفی (میانگین±انحراف معیار) گزارش شد. مقایسه میزان رشد باکتری در گروه‌ها با توجه به غیرنرمال بودن توزیع داده‌ها، با استفاده از آزمون کروسکال والیس انجام شد. نرمالیتی داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف بررسی شد. آنالیز آماری با استفاده از نرم‌افزار Spss نسخه 25 انجام و سطح معنی‌داری 05/P<0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
مطالعه حاضر از نوع in-vitro بوده و روی 25 دندان قدامی کشیده‌شده انسان با فالوآپ 90 روزه انجام شد. بررسی اثر ضدمیکروبی شست‌وشودهنده‌های گوناگون بعد از پر کردن کانال ریشه علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس، از طریق کشت براده‌های عاجی 1/3 میانی ریشه دندان در محیط کشت TSB و سپس کشت روی محیط TSA و درنهایت بررسی محیط‌های کشت TSAبرای شمارش کلونی (CFU) انجام شد.
نتایج آمار توصیفی برای گروه‌های گوناگون در جداول شماره 1 تا 4 ارائه شده است که نشان‌دهنده میانگین تعداد کلونی باکتری در 5 پلیت مربوط به هر شست‌وشودهنده، انحراف معیار، کمترین و بیشترین تعداد کلونی موجود بین 5 پلیت هر گروه مورد مطالعه است (در صورت کشت کامل باکتری در پلیت، تعداد 100 هزار کلونی باکتری در نظر گرفته شده است).
نتایج مربوط به میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد در جدول شماره 1 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 80 هزار با انحراف معیار 44721 گزارش شد. بیشترین میزان تعداد کلونی در گروه میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد تعداد 100 هزار کلونی بود که در 4 پلیت مشاهده شد. همچنین در یکی از پلیت‌ها کلونی باکتری رشد نکرده بود. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوکوس فکالیس 20 درصد بوده و 80 درصد تأثیر روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به میکروامولسیون مورد 10درصد در جدول شماره 2 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 11376 با انحراف معیار 18568 گزارش شد. بیشترین تعداد کلونی باکتری در این گروه 43200 بود؛ همچنین در دو پلیت دیگر تعداد 12600 و 1080 کلونی مشاهده شد و در 2 پلیت، کلونی باکتری مشاهده نشد. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوس فکالیس 88 درصد بوده و 12 درصد تأثیر روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد در جدول شماره 3 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در این گروه 6720 با انحراف معیار 10952 گزارش شد. این گروه کمترین درصد کشت مثبت را داشت به طوری که تنها دو نمونه دارای کلونی با مقادیر 25200 و 8400 مشاهده شد و در 3 پلیت دیگر کلونی باکتری یافت نشد. تأثیر ضدمیکروبی این شوینده روی باکتری انتروکوکوس فکالیس 93 درصد بوده و 7 درصد تأثیری روی رشد این باکتری نداشت.
نتایج مربوط به گروه کنترل منفی و مثبت نیز در جدول شماره 4 ارائه شده است.
.jpg)
میانگین تعداد کلونی در گروه کنترل مثبت 45256 با انحراف معیار 50844 و در گروه کنترل منفی با میانگین 4800 و انحراف معیار 10733 گزارش شد. در گروه کنترل مثبت، میکروب در تمام نمونه‌ها کشت داده شد، اما به دلیل بروز خطا، در گروه کنترل منفی یک نمونه دارای 24 هزار کلونی مشاهده شد.
مقایسه بین میانگین واحد تشکیل کلونی (CFU) بین گروه‌ها با آزمون کروسکال والیس به دلیل غیرنرمال بودن داده‌ها انجام گرفت. نتایج نشان داد میانگین این میزان بین گروه‌ها دارای اختلاف معنادار نبود (075/P=0).
بحث
یک درمان ریشه موفق از سه مرحله پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال، ضدعفونی کردن و پر کردن فضای سه‌بُعدی آن تشکیل شده است [33، 34]. پس از پاک‌سازی و شکل‌دهی کانال برای جلوگیری از کلونیزاسیون میکروارگانیسم‌های دهان و آلودگی مجدد بافت‌های پری آپیکال و فضای داخل ریشه، سیل کامل کانال ریشه ضروری است [35]. انتروکوکوس فکالیس یک میکروارگانیسم گرم مثبت بی‌هوازی اختیاری است که به علت دارا بودن فاکتورهای ویرولانس گوناگون، از مقاوم‌ترین گونه‌های داخل کانال ریشه است و گونه میکروبی غالب در اکثر موارد شکست درمان ریشه است [36, 37]. با توجه به مقاوم شدن باکتری‌ها نسبت به داروهای ساختگی شیمیایی و نیاز به تولید انواع مواد ضدمیکروبی گیاهی، در این مطالعه اثر ضدمیکروبی میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد، میکروامولسیون مورد 10 درصد و هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس پس از پر کردن کانال ریشه بررسی شد.
آویشن به علت دارا بودن ترکیباتی مانند فلاونوئید، ساپونین و مواد تلخ خاصیت ضدباکتریایی دارد [11، 38]. همچنین مانع رشد باکتری‌ها در حفره دهان می‌شود و توانایی جلوگیری از عفونت‌های دندانی را دارد [12، 13]. همچنین گیاه مورد به علت دارا بودن ترکیبات پلی فنولیک و اسانس، خاصیت ضدباکتریایی علیه پاتوژن‌های اندودنتیک دارد [19]، بنابراین این دو گیاه برای بررسی خاصیت ضدباکتریایی در این مطالعه انتخاب شدند. هیپوکلریت سدیم یک ماده مرسوم برای شست‌وشو داخل کانال است و خواص ضدباکتریایی آن به واسطه وجود اسیدهیپوکلرو است [20, 21] و به علت قیمت ارزان، در دسترس بودن و ماندگاری بالای آن [22, 23] در این مطالعه انتخاب شد. هیپوکلریت سدیم در غلظت‌های بالا مثل 5/25 درصد قادر به حل کردن بافت‌های زنده نیز است که امکان تحریک بافتی آن بیشتر می‌شود. در غلظت‌های 2/5 درصد از قابلیت تجزیه بافتی آن کم شده ولی اثر ضدمیکروبی آن تفاوتی نمی‌کند. استفاده از حجم وسیع آن باعث جبران خاصیت حل‌کنندگی‌اش می‌شود [36].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بیشترین میانگین تعداد کلونی در گروه میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد و کمترین میزان در گروه هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد است. میانگین میزان تعداد کلونی بین گروه‌ها از نظر آماری دارای اختلاف معنادار نبود.
نورزاده و همکاران به مقایسه اثر ضدمیکروبی اکالیپتوس، مورد، کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم پرداختند. مطالعه آن‌ها تأثیر ضدمیکروبی هیپوکلریت سدیم در دو غلظت2/5 درصد و 5/25 درصد و مورد را قابل قبول گزارش کرد، به طوری که بیش از 99 درصد باکتری‌های داخل کانال ریشه را کاهش داده بود. همچنین نشان داد هیپوکلریت سدیم با غلظت 5/25 درصد بیشترین تأثیر ضدمیکروبی را داشت (05/P<0) [19]. نتایج این مطالعه از نظر بیشترین تأثیر ضدمیکروبی (هیپوکلریت سدیم) با مطالعه حاضر همسو بوده، ولی از نظر معناداری نتایج در یک راستا نبود، دلیل غیرهمسو بودن نتایج این دو مطالعه را می‌توان در نظر گرفتن غلظت‌های متفاوت (2/5 و 5/25 درصد) برای هیپوکلریت سدیم، حجم نمونه زیاد (120 دندان) و تهیه نمونه توسط مخروطی کاغذی از فضای لومن و به وسیله گیتس گلیدن از توبول‌های عاجی در مطالعه نورزاده دانست.
یاقوتی خراسانی و همکاران اثرات ضدمیکروبی پرسیکا و کلرهگزیدین با هیپوکلریت سدیم علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس و کاندیداآلبیکانس را مطالعه کردند. آن‌ها گزارش کردند، تأثیر هیپوکلریت‌سدیم نسبت به غلظت‌های به کار رفته از کلرهگزیدین و پرسیکا به طور معنی‌داری در مهار رشد میکروارگانیسم‌های مطالعه‌شده بیشتر بود (001/P<0). به طور کلی میکروارگانیسم‌های مطالعه‌شده نسبت به هیپوکلریت‌سدیم بسیار حساس بودند و با کاهش غلظت کلرهگزیدین از حساسیت میکروارگانیسم‌ها کاسته شد. درباره پرسیکا نیز حساسیتی وجود نداشت [39]. این مطالعه از نظر بیشترین خاصیت ضدمیکروبی (هیپوکلریت سدیم) با مطالعه حاضر همسوست ولی از نظر معناداری نتایج با آن در یک راستا نبود که دلیل آن می‌تواند استفاده از میکروارگانیسم‌های انتروکوکوس فکالیس و کاندیداآلبیکانس و روش تست انتشار دیسک (تست کربی) در مطالعه یاقوتی خراسانی باشد.
مطالعه مهماندوست و همکاران به مقایسه اثر ضدباکتریایی عصاره اسطوخودوس، هیپوکلریت سدیم و کلرهگزیدین به عنوان شوینده داخل کانال ریشه دندان پرداخت. آن‌ها گزارش کردند میانگین تعداد باکتری‌های زنده (انتروکوکوس فکالیس) پس از 5 دقیقه مواجهه با محلول‌های اسطوخودوس به طور معناداری کاهش یافت. تفاوت معنی‌داری بین زمان‌های گوناگون در گروه هیپوکلریت سدیم ملاحظه شد که این تفاوت بین 5 و 15 دقیقه معنی‌دار بود اما بین زمان‌های گوناگون در گروه کلرهگزیدین گلوکونات تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. مقایسه میانگین تعداد باکتری‌های زنده بین گروه‌های متفاوت در زمان‌های متفاوت، حاکی از تفاوت معنی‌دار محلول‌های اسطوخودوس و هیپوکلریت سدیم پس از 5 و 10 دقیقه بود [40]. در زمان‌های 5، 10 و 15 دقیقه پس از مواجهه با محلول شست‌وشودهنده، هیپوکلریت سدیم بیشترین خاصیت ضدمیکروبی را داشت که با نتایج مطالعه حاضر در یک راستاست.
مختاری و همکاران در مطالعه‌ای به مقایسه اثر ضدمیکروبی شوینده‌های یدور پتاسیم یدید 2 درصد، کلرهگزیدین 2 درصد و هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس، پس از پر کردن کانال ریشه پرداختند و گزارش کردند در بررسی و مقایسه توزیع فراوانی نتیجه کشت در بین 3 گروه اختلاف معنی‌داری دیده نشد. بیشترین مقدار کشت مثبت مربوط به گروه شست‌وشو داده‌شده با یدور پتاسیم یدید (3/23 درصد) و کمترین مقدار کشت مثبت مربوط به گروه شست‌وشو داده شده با کلرهگزیدین (16/7 درصد) بود [29]. نتایج آماری این مطالعه همسو با نتایج مطالعه حاضر گزارش شد.
قهرمانی و همکاران به مقایسه اثر ضدمیکروبی عصاره باریجه و مورد با هیپوکلریت سدیم و محلول کلرهگزیدین در برابر میکروارگانیسم‌های مقاوم به درمان ریشه پرداختند و گزارش کردند که در غلظت‌های کم، عصاره مورد در برابر هر دو باکتری مؤثرتر از هیپوکلریت سدیم و کلرهگزیدین بود اما در برابر کاندیداآلبیکنس تأثیر کمتری نشان داد. همچنین عصاره باریجه در غلظت‌های پایین‌تر، نسبت به کلرهگزیدین و هیپوکلریت سدیم مؤثرتر بود و فعالیت ضدمیکروبی عصاره باریجه بیشتر از مورد نشان داده شد [41]. نتایج مطالعه آن‌ها با مطالعه حاضر در یک راستا نبود. دلیل این تناقض می‌تواند استفاده از میکروارگانیسم‌های انتروکوکوس فکالیس، استافیلوکوکوس ارئوس و کاندیداآلبیکانس در مطالعه قهرمانی باشد.
عباس‌زادگان و همکاران اثر ضدمیکروبی یدور پتاسیم یدید و هیپوکلریت سدیم که ماده شست‌وشودهنده در کانال‌های ریشه عفونی است را با هم مقایسه کردند و گزارش دادند هیپوکلریت‌سدیم قادر به کاهش 90درصدی کلونی باکتری تا پایان درمان بود، در حالی که یدورپتاسیم یدید کاهش 15 درصدی را نشان داد [42]. نتایج این مطالعه نیز از نظر کاهش کلونی‌ها در گروه هیپوکلریت سدیم همسو با مطالعه حاضر گزارش شد.
صاحبی و همکاران به مقایسه اثر ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم و محلول آلوئه‌ورا که شست‌وشودهنده کانال ریشه در دندان‌های کشیده‌شده انسان علیه باکتری انتروکوکوس فکالیس است پرداختند و گزارش کردند که اثر ضدباکتریایی هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد خیلی بیشتر از آلوئه‌ورا و نرمال سالین بود، همچنین بین اثر ضدباکتریایی آلوئه‌ورا و نرمال سالین اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. آن‌ها آلوئه‌ورا را به عنوان شوینده کانال ریشه پیشنهاد نکردند [36، 42] که با نتایج مطالعه حاضر در یک راستاست.
نیلیما آر توسار و همکاران در یک مطالعه آزمایشگاهی خاصیت ضدمیکروبی دو سیلر اندودنتیک زینک اکساید اوژنول و زینک اکساید به همراه روغن آویشن را علیه میکروارگانیسم‌های داخل کانال ریشه بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که زینک اکساید به همراه روغن آویشن در کاهش باکتری‌ها مؤثرتر است [43]. گزارش آن‌ها با مطالعه حاضر در یک راستا نیست؛ علت این غیرهمسو بودن می‌تواند استفاده از انواع گوناگون باکتری‌ها (باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلای، انتروکوکوس فکالیس و سودوموناس آئروژنوزا) در بررسی اثر ضدباکتریایی روغن آویشن و روش کار متفاوت باشد.
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج می‌توان گفت هیپوکلریت سدیم 2/5 درصد بیشترین خاصیت ضدمیکروبی علیه انتروکوکوس فکالیس را داشته و کمترین میزان رشد کلونی را نشان داد؛ در حالی که میکروامولسیون مورد 10 درصد و میکروامولسیون آویشن 0/6 درصد پس از آن در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
پیشنهاد می‌شود در مطالعاتی که در آینده پیرامون همین موضوع صورت خواهد گرفت از انواع متفاوت میکروارگانیسم‌ها برای انجام این مطالعه استفاده شود؛ از غلظت‌های گوناگون (رقیق‌تر و غلیظ‌تر) هیپوکلریت سدیم، آویشن و مورد استفاده شود. تأمین تعداد نمونه، دشواری دسترسی به تجهیزات لازم برای اجرای مطالعه، حساس بودن انجام مراحل تکنیکی و آنالیز میکروبی آن‌ها و کمبود امکانات مالی از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر بودند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1398.297 به تصویب کمیته اخلاق معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی اراک رسید.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی خاصی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های دولتی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند هیچ‌گونه تضاد منافعی در پژوهش حاضر وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری‌های دانشگاه علوم‌پزشکی اراک در انجام این پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Siren E, Haapasalo M, Ranta K, Salmi P, Kerosuo E. Microbiological findings and clinical treatment procedures in endodontic cases selected for microbiological investigation. Int Endod J. 1997; 30(2):91-5. [DOI:10.1111/j.1365-2591.1997.tb00680.x] [PMID]
2.Plotino G, Cortese T, Grande NM, Leonardi DP, Di Giorgio G, Testarelli L, et al. New technologies to improve root canal disinfection. Braz Dent J. 2016; 27(1):3-8. [DOI:10.1590/0103-6440201600726] [PMID]
3.Kayaoglu G, Ørstavik D. Virulence factors of Enterococcus faecalis: relationship to endodontic disease. Crit Rev Oral Biol Med. 2004; 15(5):308-20. [DOI:10.1177/154411130401500506] [PMID]
4.Stuart CH, Schwartz SA, Beeson TJ, Owatz CB. Enterococcus faecalis: Its role in root canal treatment failure and current concepts in retreatment. J Endod. 2006; 32(2):93-8. [DOI:10.1016/j.joen.2005.10.049] [PMID]
5.Kishen A, Sum C-P, Mathew S, Lim C-T. Influence of irrigation regimens on the adherence of Enterococcus faecalis to root canal dentin. J Endod. 2008; 34(7):850-4. [DOI:10.1016/j.joen.2008.04.006] [PMID]
6.Basrani BR, Manek S, Sodhi RN, Fillery E, Manzur A. Interaction between sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate. J Endod. 2007; 33(8):966-9. [DOI:10.1016/j.joen.2007.04.001] [PMID]
7.Zehnder M. Root canal irrigants. J Endod. 2006; 32(5):389-98. [DOI:10.1016/j.joen.2005.09.014] [PMID]
8.Palombo EA. Traditional medicinal plant extracts and natural products with activity against oral bacteria: Potential application in the prevention and treatment of oral diseases. Evid Based Complement Alternat Med. 2011; 2011:680354. [DOI:10.1093/ecam/nep067] [PMID] [PMCID]
9.Ambareen Z, Chinappa A. Go green-keep the root canal clean. Int J Dent Sci Res. 2014; 2(6B):21-5. [DOI:10.12691/ijdsr-2-6B-7]
10.Meeker HG, Linke HA. The antibacterial action of eugenol, thyme oil, and related essential oils used in dentistry. Compendium. 1988; 9(1): 32, 34-35, 38 passim. [PMID]
11.Shapiro S, Guggenheim B. The action of thymol on oral bacteria. Oral Microbiol Immunol. 1995; 10(4):241-6. [DOI:10.1111/j.1399-302X.1995.tb00149.x] [PMID]
12.Yu D, Pearson SK, Bowen WH, Luo D, Kohut BE, Harper DS. Caries inhibition efficacy of an antiplaque/antigingivitis dentifrice. Am J Dent. 2000; 13(Spec No):14C-7. [PMID]
13.Burt S. Essential oils: Their antibacterial properties and potential applications in foods-a review. Int J Food Microbiol. 2004; 94(3):223-53. [DOI:10.1016/j.ijfoodmicro.2004.03.022] [PMID]
14.Bagamboula C, Uyttendaele M, Debevere J. Inhibitory effect of thyme and basil essential oils, carvacrol, thymol, estragol, linalool and p-cymene towards Shigella sonnei and S. flexneri. Food Microbiol. 2004; 21(1):33-42. [DOI:10.1016/S0740-0020(03)00046-7]
15.Didry N, Dubreuil L, Pinkas M. Activity of thymol, carvacrol, cinnamaldehyde and eugenol on oral bacteria. Pharm Acta Helv. 1994; 69(1):25-8. [DOI:10.1016/0031-6865(94)90027-2]
16.Ultee A, Kets EP, Smid EJ. Mechanisms of action of carvacrol on the food-borne pathogen Bacillus cereus. Appl Environ Microbiol. 1999; 65(10):4606-10. [DOI:10.1128/AEM.65.10.4606-4610.1999] [PMID] [PMCID]
17.Yassini Ardakani SA. [Antimicrobial and antioxidant effects of Polypropylene films containing Myrtle and Rosemary extract on mayonnaise packaging (Persian)]. Food Sci Technol. 2020; 16(97):113-26. [DOI:10.29252/fsct.16.97.113]
18.Nourzadeh M, Amini A, Fakoor F, Raoof M, Sharififar F. Comparative antimicrobial efficacy of Eucalyptus galbie and Myrtus communis L. extracts, chlorhexidine and sodium hypochlorite against Enterococcus faecalis. Iran Endod J. 2017; 12(2):205-10. [DOI: 10.22037/iej.2017.40]
19.Siqueira Jr J, Machado A, Silveira R, Lopes H, De Uzeda M. Evaluation of the effectiveness of sodium hypochlorite used with three irrigation methods in the elimination of Enterococcus faecalis from the root canal, in vitro. Int Endod J. 1997; 30(4):279-82. [DOI:10.1046/j.1365-2591.1997.00096.x]] [PMID]
20.Mohammadi Z, Shalavi S, Giardino L, Palazzi F, Asgary S. Impact of ultrasonic activation on the effectiveness of sodium hypochlorite: A review. Iran Endod J. 2015; 10(4):216-20. [DOI: 10.7508/iej.2015.04.001]
21.Sabala CL, Powell SE. Sodium hypochlorite injection into periapical tissues. J Endod. 1989; 15(10):490-2. [DOI:10.1016/S0099-2399(89)80031-7]
22.Becking AG. Complications in the use of sodium hypochlorite during endodontic treatment: Report of three cases. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1991; 71(3):346-8. [DOI:10.1016/0030-4220(91)90313-2]
23.Sim T, Knowles J, Ng YL, Shelton J, Gulabivala K. Effect of sodium hypochlorite on mechanical properties of dentine and tooth surface strain. Int Endod J. 2001; 34(2):120-32. [DOI:10.1046/j.1365-2591.2001.00357.x] [PMID]
24.Kleier DJ, Averbach RE, Mehdipour O. The sodium hypochlorite accident: experience of diplomates of the American Board of Endodontics. J Endod. 2008; 34(11):1346-50. [DOI:10.1016/j.joen.2008.07.021] [PMID]
25.Frough-Reyhani M, Ghasemi N, Soroush-Barhaghi M, Amini M, Gholizadeh Y. Antimicrobial efficacy of different concentration of sodium hypochlorite on the biofilm of Enterococcus faecalis at different stages of development. J Clin Exp Dent. 2016; 8(5):e480-4. [DOI:10.4317/jced.53158] [PMID] [PMCID]
26.Pourhajibagher M, Chiniforush N, Shahabi S, Palizvani M, Bahador A. Antibacterial and antibiofilm efficacy of antimicrobial photodynamic therapy against intracanal Enterococcus faecalis: An in vitro comparative study with traditional endodontic irrigation solutions. J Dent (Tehran). 2018; 15(4):197-204. [PMCID]
27.Mohamed E, Fathieh S, Farzaneh T, Homeira B. Effect of different irrigation solutions on the apical sealing ability of different single-cone obturation systems: An in vitro study. J Contemp Dent Pract. 2019; 20(2):158-65. [DOI:10.5005/jp-journals-10024-2491] [PMID]
28.Mokhtari F, Abadi AHM, Jahromi AG, Anvar E, Hengame Z, Mehdi TZ, et al. [Comparison of antimicrobial activity of sodium hypochlorite 2.5%, iodide potassium iodide 2%, and chlorhexidine 2% on the enterococcus faecalis after root canal filling (Persian)]. J Dent Med. 2015; 28(3):200-6. https://jdm.tums.ac.ir/browse.php?a_id=5406&sid=1&slc_lang=en
29.Janani M, Jafari F, Samiei M, Lotfipour F, Nakhlband A, Ghasemi N, et al. Evaluation of antibacterial efficacy of photodynamic therapy vs. 2.5% NaOCl against E. faecalis-infected root canals using real-time PCR technique. J Clin Exp Dent. 2017; 9(4):e539-44. [DOI:10.4317/jced.53526] [PMID] [PMCID]
30.Gambin DJ, Leal LO, Farina AP, Souza MA, Cecchin D. Antimicrobial activity of glycolic acid as a final irrigant solution for root canal preparation. Gen Dent. 2020; 68(1):41-4. [PMID]
31.Eneide C, Castagnola R, Martini C, Grande NM, Bugli F, Patini R, et al. Antibiofilm activity of three different irrigation techniques: An in vitro study. Antibiotics (Basel). 2019; 8(3):112. [DOI:10.3390/antibiotics8030112] [PMID] [PMCID]
32.Saunders WP, Saunders EM. Comparison of three instruments in the preparation of the curved root canal using the modified double-flared technique. J Endod. 1994; 20(9):440-4. [DOI:10.1016/S0099-2399(06)80034-8]
33.Tanomaru-Filho M, Bier CAS, Tanomaru JMG, Barros DB. Evaluation of the thermoplasticity of different gutta-percha cones and the TC system. J Appl Oral Sci. 2007; 15(2):131-4. [DOI:10.1590/S1678-77572007000200011] [PMID] [PMCID]
34.Bouillaguet S, Shaw L, Barthelemy J, Krejci I, Wataha J. Long-term sealing ability of pulp canal sealer, AH-Plus, GuttaFlow and epiphany. Int Endod J. 2008; 41(3):219-26. [DOI:10.1111/j.1365-2591.2007.01343.x] [PMID]
35.Frough Reyhani M, Rahimi S, Fathi Z, Shakouie S, Salem Milani A, Soroush Barhaghi MH, et al. Evaluation of Antimicrobial Effects of Different Concentrations of Triple Antibiotic Paste on Mature Biofilm of Enterococcus faecalis. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects. 2015; 9(3):138-43. [DOI:10.15171/joddd.2015.027] [PMID] [PMCID]
36.YaghootiKhorasani M, Assar S, RezaHoseini O. [Comparison of antimicrobial effects of persica® and chlorhexidine with sodium hypochlorite on enterococcus fecalis and Candida Albicans: an in vitro study (Persian)]. J Mashhad Dent School. 2010; 34(2):153-60. https://jmds.mums.ac.ir/?_action=articleInfo&article=1200&lang=en
37.Burnie D. Wild flowers of the mediterranean. London: Dorling Kindersley; 1995. https://vpl.bibliocommons.com/v2/record/S38C576412
38.Gomes B, Ferraz C, ME V, Berber V, Teixeira F, Souza-Filho F. In vitro antimicrobial activity of several concentrations of sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate in the elimination of Enterococcus faecalis. Int Endod J. 2001; 34(6):424-8. [DOI:10.1046/j.1365-2591.2001.00410.x] [PMID]
39.YaghootiKhorasani M, Assar S, RezaHoseini O. [Comparison of antimicrobial effects of persica® and chlorhexidine with sodium hypochlorite on enterococcus fecalis and Candida Albicans: An in vitro study (Persian)]. J Mashhad Dent Sch. 2010; 34(2):153-60. [DOI:10.22038/JMDS.2010.1200]
40.Mehmandoust P, Farhadmollashahi N, Ghasemi A. Antibacterial efficacy of lavandula officinalis extract, sodium hypochlorite and chlorhexidine gluconate solutions as root canal irrigations: A comparative analysis. Caspian J Dent Res. 2016; 5(1):14-20. [DOI:10.22088/cjdr.5.1.14]
41.Ghahremani Y, Abbaszadegan SA, Gholami A, Nabavizadeh M. [Comparison of antimicrobial effect of Barijeh and case plant extracts with sodium hypochlorite and chlorhexidine solution against root-resistant microorganisms (Persian)]. 16th International Conference of the Iranian Endodontists Association, 2014 August 13, 14, Esfahan, Iran. https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=43058
42.Abbaszadegan A, Khayat A, Motamedifar M. Comparison of antimicrobial efficacy of IKI and NaOCl irrigants in infected root canals: An in vivo study. Iran Endod J. 2010; 5(3):101-6. [PMCID]
43.Sahebi S, Khosravifar N, SedighShamsi M, Motamedifar M. Comparison of the antibacterial effect of sodium hypochlorite and aloe vera solutions as root canal irrigants in human extracted teeth contaminated with enterococcus faecalis. J Dent (Shiraz). 2014; 15(1):39-43. [PMCID]
44.Thosar NR, Chandak M, Bhat M, Basak S. Evaluation of antimicrobial activity of two endodontic sealers: Zinc oxide with thyme oil and zinc oxide eugenol against root canal microorganisms-An in vitro study. Int J Clin Pediatr Dent. 2018; 11(2):79. [DOI:10.5005/jp-journals-10005-1489] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
