دوره 25، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1401 )
جلد 25 شماره 1 صفحات 13-2 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Beiranvand Z, Sajadi M, Taheri M, Shamsikhani S. The Effect of Problem-Solving Skills Training on the Moral Distress of Novice Nurses. J Arak Uni Med Sci 2022; 25 (1) :2-13
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6448-fa.html
URL: http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6448-fa.html
بیرانوند زینب، سجادی محبوبه، طاهری مجید، شمسی خانی سهیلا. تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار. مجله دانشگاه علوم پزشكي اراك. 1401; 25 (1) :2-13
زینب بیرانوند1 
، محبوبه سجادی2 ، مجید طاهری3 ، سهیلا شمسی خانی4
، محبوبه سجادی2 ، مجید طاهری3 ، سهیلا شمسی خانی4
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه پرستاری کودکان، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ،Sajadimahbobeh@yahoo.com
3- مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
4- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری شازند، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
2- گروه پرستاری کودکان، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران. ،
3- مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
4- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری شازند، دانشگاه علوم پزشکی اراک، اراک، ایران.
متن کامل [PDF 4162 kb]
(1263 دریافت)
| چکیده (HTML) (1966 مشاهده)
متن کامل: (2458 مشاهده)
مقدمه
تنش اخلاقی را می‌توان وضعیتی دانست که در آن فرد در تصمیم‌گیری صحیح دچار مشکل می‌شود. این حالت ممکن است ناشی از نداشتن وقت و انرژی لازم برای انجام آن کار و یا وجود تعارض با قوانین سازمانی و کشوری باشد [1 ,2]. به‌طور گسترده بعد از سال 1980 به تنش اخلاقی در پرستاری توجه شد و جامیتون برای اولین بار در سال 1984 به این مفهوم پرداخت [3]. پرستاری، حرفه‌ای است که نیازمند دانش اخلاقی برای هدایت عمل است. پرستار در هر شرایط و موقعیت تحصیلی که باشد نیازمند اخلاق است؛ زیرا نتایج عمل یک پرستار بستگی به دانش اخلاقی وی دارد. بسیاری از پرستاران موضوعات اخلاقی را مد نظر دارند که طی کار خود با آن مواجه می‌شوند، اما به دلایلی نمی‌توانند آن را عملی کنند [4].
چندین مطالعه عوارضی همچون افسردگی و استرس شغلی در پرستاران را با وجود داشتن تنش‌های اخلاقی در محیط کار مرتبط دانستند [3, 5]. در این راستا مطالعات نشان دادند به‌علت تنش اخلاقی، 81 درصد پرستاران بخش‌های ویژه، خودشان را فاقد قدرت و غیرمؤثر توصیف کردند [6]. مطالعه‌ای نشان داد نیمی از پرستاران به‌دلیل تجربه تنش اخلاقی، کار خود را ترک کردند [7]. پژوهش‌ها درباره استرس کارکنان در محیط‌های کاری مؤسسات مراقبت سلامت در 17 کشور نشان داد پرستاران در اکثر این کشورها میزان زیادی از استرس و تنش را تجربه می‌کنند [5، 8]. مطالعات انجام‌شده در ایران نیز شیوع این پدیده در پرستاران را در حد متوسط و زیاد گزارش کرده و تأثیر آن را نیز بر عملکرد پرستاران منفی دانسته است [4، 6، 7]. به‌طورکلی تنش اخلاقی مسئله‌ای جدی در حرفه پرستاری است که نقش بسزایی در ایجاد احساس نارضایتی پرستاران در محیط کار دارد و بر روابط پرستار با بیماران و نیز سایرین اثرگذار است [8].
تنش اخلاقی می‌تواند بر احساس پرستاران نسبت به توانایی خود در انجام وظایف و مقابله با موقعیت‌های گوناگون تأثیر بگذارد [9]. اگر تنش‌ها به نحوی مطلوب شناسایی نشوند، سبب بروز فرسودگی شغلی، اختلالات خواب، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، فراموشی، خستگی، ابتلا به عفونت‌های مکرر و سردرد می‌شوند [10]. پژوهش‌ها نشان دادند تنش اخلاقی برای پرستاران، بیماران و سازمان‌های خدمات درمانی، پیامدهای نامطلوبی به دنبال دارد [9]. از تبعات این پدیده می‌توان به ناامن شدن محیط کار، افزایش مدت‌زمان بستری بیماران در بیمارستان و کاهش کیفیت مراقبت از بیماران اشاره کرد [6، 7، 9]. دانش‌آموختگان جدید پرستاری منبع باارزشی برای سیستم‌های مراقبتی هستند. آنان وارثین حرفه‌ای و نسل آینده پرستاری هستند [11]. آن‌ها نیاز دارند نسبت به مباحث اخلاقی مرتبط با کار خود حساس باشند و معضلات اخلاقی را به‌طور مؤثری در عملکرد بالینی مدیریت کنند [12]. بعد از فارغ‌التحصیل شدن، پرستاران جدید با محیط‌های کاری پیچیده روبه‌رو می شوند که می‌تواند بر انگیزه شغلی و رضایت اخلاقی آن‌ها اثر بگذارد [11]. اصولاً ادراک حرفه‌ای افراد در 2 تا 3 سال اول ورود هر فرد به حرفه شکل می‌گیرد و این ادراک که شالوده هویت حرفه‌ای هر فرد را تشکیل می‌دهد، هدایتگر اعمال حرفه‌ای او برای یک دوره کاری طولانی می‌شود [12]. برخی محققین در این مورد گفتند در ماه‌های اول شروع کار، پرستاران جدید احساسات گوناگونی چون اضطراب، ناتوانی، بی‌کفایتی، آشفتگی، ناامنی و درماندگی را تجربه می‌کنند [9، 11]. تشخیص مشکلات شغلی پرستاران و راه‌های برطرف کردن موقعیت‌های تنش‌زا می‌تواند به افزایش رضایت شغلی آن‌ها منجر شود [12].
روش‌های متعددی برای کاهش تنش اخلاقی پرستاران در متون مطرح شده است [13, 14]. یکی از این روش‌ها حل مسئله است، با آموزش این روش می‌توان پرستاران را در برابر مشکلات شغلی ازنظر عاطفی، روانی و رفتاری توانمند کرد [15, 16]. مطالعه‌ای نشان داد بیشتر پرستاران راهکار مناسبی برای رفع تنش اخلاقی خود ندارند و در دوره تحصیلی، آموزش مناسبی برای آن ندیدند [13]. آموزش روش‌های کنترل و مدیریت تنش‌ها می‌تواند به کاهش خستگی عاطفی، اختلال اضطرابی و نرسیدن به موفقیت شخصی منجر شود [4]. متأسفانه اخلاق در حیطه علوم‌پزشکی در طول 4 دهه اخیر به نگرانی‌های پرستاری یا رشد آن توجه کافی نشان نداده است. به پرستاران آموزش داده می‌شود که به مراقبت از بیماران بپردازند، اما کسی به این مسئله که خود پرستاران نیز ممکن است به مراقبت نیاز داشته باشند، توجه نمی‌کند [12].
یک مهارت اساسی برای زندگی در عصر حاضر، حل مسئله است [17]. آموزش مهارت حل مسئله را از بسیاری جهات می‌توان به‌عنوان فرایند کمک به افراد برای رشد آن‌ها و در نتیجه افزایش احتمال مقابله مؤثر در طیف وسیعی از موقعیت‌ها دانست [15]. به نظر می‌رسد اجرای برنامه‌های آموزش حل مسئله که بر جنبه‌های عمومی حل مسئله تأکید داشته باشد، در حرفه‌های بهداشتی اهمیت خاصی دارد [15]. از آنجایی که مشکل‌گشایی و حل مسئله، پایه و اساس فرایند پرستاری است، پرداختن به این موضوع و پرورش آن در پرستاران حائز اهمیت است. بنابراین این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار انجام شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه کارآزمایی بالینی که از خرداد 1396 تا آذر 1397 انجام شد، 70 نفر از پرستاران تازه‌کار مرکز آموزشی‌درمانی شهدای خرم‌آباد شرکت کردند. نمونه‌ها به روش دردسترس انتخاب و سپس با استفاده از روش تخصیص تصادفی بلوکی به 2 گروه آزمایش و کنترل با 35 نفر تقسیم شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سابقه کار کمتر از 3 سال، سن بین 23 تا 27 سال، مدرک تحصیلی کارشناسی و یا کارشناسی ارشد، برخورداری از سلامت روان، شرکت نکردن در کلاس‌های آموزش مهارت حل مسئله بود. معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل تمایل نداشتن به ادامه شرکت در مطالعه، شرکت نکردن در کارگاه آموزشی، مهاجرت و فوت بودند.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل فرم جمع‌آوری اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه تنش اخلاقی کورلی بود. پرسش‌نامه تنش اخلاقی کورلی 21 گویه دارد که شامل دو بخش تکرار و شدت تنش اخلاقی است. در هر بخش از گزینه‌ها، از صفر تا 5 نمره‌گذاری می‌شوند. نمره صفر تا 70 تنش اخلاقی خفیف، 70 تا 140 تنش اخلاقی متوسط و 140تا 210 تنش اخلاقی شدید را نشان می‌دهد. این پرسش‌نامه در پژوهش‌های گوناگونی ازنظر روایی و پایایی تأیید شده است. در پژوهش شوریده آتش‌زاده در سال 1390 پایایی پرسش‌نامه به روش آزمون مجدد تعیین شده است [18]. محتوای آموزشی در قالب 6 جلسه برگزار شد و در جدول شماره 1 ارائه شده است.
.jpg)
نهایتاً داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه‌و‌تحلیل شد. در قسمت آمار توصیفی از شاخص‌های مرکزی و پراکندگی (میانگین و انحراف معیار) و در آمار استنباطی از آزمون‌های تی‌مستقل و تی‌زوجی و آزمون همبستگی پیرسون و کولموگروف-اسمیرنوف استفاده شد.
یافته‌ها
این پژوهش بر روی 70 نفر از پرستاران تازه‌کار که همگی دارای 1 تا 3 سال سابقه کار در بیمارستان بودند، انجام شد. میانگین سنی نمونه‌ها 25 سال بود. ازنظر تحصیلات 98/5 درصد نمونه‌ها دارای مدرک تحصیلی لیسانس و 1/5 درصد نمونه‌ها دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند (جدول شماره 2).
.jpg)
نتایج آماری کای‌دو، پیرسون و آزمون دقیق فیشر نشان داد در بین 2 گروه کنترل و آزمایش ازنظر متغیر سن، سطح تحصیلات و سطح درآمد اختلاف آماری معناداری وجود ندارد (05/P>0). مقایسه میانگین نمرات تنش اخلاقی در مرحله قبل و 3 ماه پس از مداخله با استفاده از آزمون تی‌زوجی و تی‌مستقل و کای‌اسکوئر، بیانگر تفاوت آماری معنادار از نظر ارتقای توانایی حل مسئله و کاهش تنش اخلاقی در بین نمونه‌های گروه آزمایش بود (05/P<0)؛ درحالی‌که در گروه کنترل، تفاوت معنی‌دار آماری مشاهده نشد (05/P>0) (جدول شماره 3).
.jpg)
مقایسه نمره تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار برحسب فراوانی قبل و بعد از مداخله در دو گروه نیز بیان‌کننده اختلاف آماری معناداری براساس شدت تنش اخلاقی بین نمونه‌های گروه آزمایش و کنترل بود (05/P<0) (جدول شماره 4).
.jpg)
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار بود. نتایج این مطالعه نشان داد پرستاران تازه‌کار در شروع کار بالینی، تنش اخلاقی را تجربه می‌کنند، به‌طوری‌که شدت آن در حد متوسط قرار داشت. این یافته با نتایج برخی مطالعات هم‌خوانی دارد. برای مثال، مطالعه نبوره و همکاران [7] نشان داد شدت و فراوانی تنش اخلاقی و سطح خودکارآمدی پرستاران بخش‌های ویژه و اورژانس در سطح متوسط قرار داشت. همچنین در مطالعه‌ای دیگر تنش اخلاقی در پرستاران بالینی در سطح متوسط بود [2]. چندین مطالعه دیگر نیز سطح تنش اخلاقی پرستاران را در حد متوسط گزارش کردند [3, 6, 13]. ازطرف دیگر، برخی مطالعات نتایجی مخالف با مطالعه حاضر داشتند؛ برای نمونه دو مطالعه نشان دادند میانگین تنش اخلاقی در پرستاران در سطح شدید بود [1, 7]. همچنین مطالعه‌ای دیگر شدت دیسترس اخلاقی در پرستاران را در حد پایین گزارش کرد [19]. این تفاوت در نتایج این مطالعه می‌تواند ناشی از اختلاف در فشار و حجم کار، محیط انجام خدمت، قوانین و مقررات سازمانی و ناآگاهی پرستاران از چگونگی مواجهه با موضوع تنش اخلاقی باشند.
جولایی و همکاران نشان دادند شدت تنش اخلاقی در پرستاران پایین است [20]. برخی محققین بیان کردند برای کاهش تقاضای شغلی و نیز افزایش کیفیت شغلی می‌توان به ارتقای وضعیت اخلاقی در پرستاران ازطریق آموزش اصول اخلاق پرستاری پرداخت [15]. امیری و همکاران از سطح عاطفی تصمیم‌گیری اخلاقی و رابطه آن با تنش صحبت می‌کنند. به نظر آنان تعلق خاطر مراقبت‌کننده‌ها به بیماران بر تصمیم‌های اخلاقی آنان در بخش‌های ویژه تأثیر می‌گذارد و بیشتر وجهه عاطفی پیدا می‌کند تا وجهه عقلانی. این محققان تنش مراقبت‌کننده را یک پدیده توجیه‌ناپذیر و مخفی توصیف می‌کنند که از آن به‌عنوان یک واقعیت صحبت نمی‌شود [21]. مطالعه‌ای دیگر نشان داد شایع‌ترین دلایل بالینی تنش اخلاقی پرستاران، ارائه مراقبت بیهوده برای بیماران در پایان عمر است. محدودیت‌های تیم (همکاری و ارتباط ضعیف، کار با همکاران نالایق، مشاهده خطاهای عملی و سلسله‌مراتب حرفه‌ای) و محدودیت‌های سازمانی (منابع محدود، کار اداری بیش‌ازحد، تعارض در خط‌مشی بیمارستان و درک و حمایت نکردن مدیران) به‌عنوان محرک‌های تنش اخلاقی شناخته شدند. همچنین این مطالعه تأثیرات منفی بر سلامت جسمی، روانی و روحی پرستاران را گزارش می‌کند [22]. در این پژوهش اختلاف معناداری بین سطح تنش اخلاقی با سن، جنس و سطح درآمد افراد مطالعه پیدا نشد، اما مطالعه‌ای نشان داد تنش اخلاقی با افزایش سن در پرستاران، کاهش می‌یابد [20].
نتایج مطالعه حاضر بیانگر این بود که 2 گروه آزمایش و کنترل در شروع مطالعه تفاوت معناداری در شدت تنش اخلاقی نداشتند، اما بعد از ارائه آموزش حل مسئله در گروه آزمایش یعنی پس از 6 هفته، شدت تنش اخلاقی به میزان معناداری در گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل شد. بدین‌ترتیب آموزش این مهارت توانست شدت تنش اخلاقی را به میزان چشمگیری کاهش دهد. در این راستا نتایج مطالعه‌ای نشان داد جلسات بازگویی واقعه استرس‌زا بر تنیدگی اخلاقی پرستاران تأثیر مثبت دارد و در کاهش تنیدگی اخلاقی آنان مؤثر است [4]. مطالعه‌ای همسو با این پژوهش نشان داد، آموزش مهارت حل مسئله موجب ارتقای هوش هیجانی پرستاران در کارآموزی شد. آن‌ها درنهایت با توجه به تأثیر و پایداری اثر این الگوی آموزشی، وارد کردن آموزش مهارت حل مسئله در حیطه‌های مختلف پرستاری اعم از آموزش، پژوهش، مدیریت و بالین را پیشنهاد کردند [23].
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد اکثر جامعه پژوهش به‌دلیل دریافت نکردن آموزش کافی، ازنظر مهارت‌های حل مسئله به راحتی قادر به روبه‌رو شدن با موانع و مشکلات موجود در بالین و حل آن‌ها نیستند و سبب تنش اخلاقی پرستاران در محیط بالین می‌شود؛ چنانچه بعد از مداخله مشاهده شد تنش اخلاقی در این پرستاران تازه‌کار کاهش چشمگیری داشت. تحقیقی نشان داد پرستاران در مواجهه با تنیدگی اخلاقی نیاز به حمایت دارند. تدوین نکردن دستورالعمل برای عملکرد پرستاران در تنش اخلاقی ازجمله مشکلات اساسی پرستاران در انجام مراقبت‌های پرستاری به‌ویژه در بیماران مرحله انتهایی است. بنابراین برای کاهش تنش اخلاقی و اثرات آن در پرستاران باید اقداماتی از سوی دست‌اندرکاران صورت گیرد. مدیریت وکنترل تنش اخلاقی باید با تنظیم راهکارهای ارتباطی، افزایش دانش، ارتقای قوانین و تدوین سیستم‌های حمایتی، اخلاقی و عاطفی بهبود یابد. پرستاران نیاز به حمایت آموزشی، عاطفی و مذهبی برای مقابله با تنش اخلاقی دارند [24]. تخصیص برنامه زمانی بیشتر برای آموزش این مفهوم در تمامی مقاطع تحصیلی پرستاری کشور ضروری به نظر می‌رسد. همچنین آموزش مداوم در عرصه‌های بالینی، ایجاد شرایط و امکانات لازم، افزایش تعداد نیروی انسانی کافی، تغییر روش‌های ارائه مراقبت‌های پرستاری خصوصاً در بخش‌های ویژه، افزایش همکاری و مشارکت گروهی و ایجاد نگرش مثبت نسبت به حرفه پرستاری ضروری است [23، 24].
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد به‌کارگیری آموزش مهارت حل مسئله می‌تواند موجب کاهش تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار شود. با توجه به استرس‌ها و تنش‌های موجود در محیط کار پرستاران، به‌خصوص پرستاران تازه‌کار که موجب افسردگی، ترک کار، کیفیت پایین مراقبت پرستاری و کاهش کارآمدی آن‌ها در محیط کار می‌شود، به نظر می‌رسد به‌کارگیری این روش بتواند ضمن کاهش تنش اخلاقی در پرستاران تازه‌کار، سبب افزایش کیفیت مراقبت‌های پرستاری و ارائه مراقبت پرستاری بهتر و مناسب‌تر به بیماران شود.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این مورد اشاره کرد که این مطالعه فقط در یک بیمارستان آموزشی انجام شده است، بنابراین در تعمیم‌پذیری نتایج باید محتاط بود.
همچنین توصیه می‌شود مطالعات دیگری در آینده و با حجم نمونه بیشتر و در مراکز متعدد انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1395.449 در کمیته اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک به تصویب رسیده است. همچنین کد کارآزمایی بالینی آن IRCTID:IRCT2017042233569N1 است. همه اصول بیانیه هلسینکی ازجمله دریافت رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان و محرمانه بودن اطلاعات آن‌ها رعایت شده است.
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد پرستاری زینب بیروانوند و مصوب دانشگاه علوم پزشکی اراک است و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تمامی بودجه مورد نیاز در این پژوهش را تأمین کرده است.
مشارکت نویسندگان
پاسخ‌گو بودن در تمام جنبه‌های پژوهش و نگارش پروپوزال: زینب بیروانوند، محبوبه سجادی و مجید طاهری؛ جست‌وجوی منابع، ثبت کارآزمایی بالینی و مطالعه پیش‌نویس مقاله و اصلاح نهایی آن: محبوبه سجادی و مجید طاهری؛ ارائه آموزش‌ها و برگزاری کارگاه‌ها، جمع‌آوری اطلاعات و نوشتن پایان‌نامه نهایی: زینب بیروانوند؛ طراحی مطالعه: محبوبه سجادی؛ نظارت بر اجرای پایان‌نامه، مشاوره در برگزاری جلسات کارگاه، کمک در تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، نگارش پیش‌نویس مقاله، مطالعه مقاله نهایی: سهیلا شمسی‌خانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی، پرستاران ارجمند و تمامی افرادی که ما را در به سرانجام رسیدن مطالعه یاری کردند، قدردانی می‌کنند.
تنش اخلاقی را می‌توان وضعیتی دانست که در آن فرد در تصمیم‌گیری صحیح دچار مشکل می‌شود. این حالت ممکن است ناشی از نداشتن وقت و انرژی لازم برای انجام آن کار و یا وجود تعارض با قوانین سازمانی و کشوری باشد [1 ,2]. به‌طور گسترده بعد از سال 1980 به تنش اخلاقی در پرستاری توجه شد و جامیتون برای اولین بار در سال 1984 به این مفهوم پرداخت [3]. پرستاری، حرفه‌ای است که نیازمند دانش اخلاقی برای هدایت عمل است. پرستار در هر شرایط و موقعیت تحصیلی که باشد نیازمند اخلاق است؛ زیرا نتایج عمل یک پرستار بستگی به دانش اخلاقی وی دارد. بسیاری از پرستاران موضوعات اخلاقی را مد نظر دارند که طی کار خود با آن مواجه می‌شوند، اما به دلایلی نمی‌توانند آن را عملی کنند [4].
چندین مطالعه عوارضی همچون افسردگی و استرس شغلی در پرستاران را با وجود داشتن تنش‌های اخلاقی در محیط کار مرتبط دانستند [3, 5]. در این راستا مطالعات نشان دادند به‌علت تنش اخلاقی، 81 درصد پرستاران بخش‌های ویژه، خودشان را فاقد قدرت و غیرمؤثر توصیف کردند [6]. مطالعه‌ای نشان داد نیمی از پرستاران به‌دلیل تجربه تنش اخلاقی، کار خود را ترک کردند [7]. پژوهش‌ها درباره استرس کارکنان در محیط‌های کاری مؤسسات مراقبت سلامت در 17 کشور نشان داد پرستاران در اکثر این کشورها میزان زیادی از استرس و تنش را تجربه می‌کنند [5، 8]. مطالعات انجام‌شده در ایران نیز شیوع این پدیده در پرستاران را در حد متوسط و زیاد گزارش کرده و تأثیر آن را نیز بر عملکرد پرستاران منفی دانسته است [4، 6، 7]. به‌طورکلی تنش اخلاقی مسئله‌ای جدی در حرفه پرستاری است که نقش بسزایی در ایجاد احساس نارضایتی پرستاران در محیط کار دارد و بر روابط پرستار با بیماران و نیز سایرین اثرگذار است [8].
تنش اخلاقی می‌تواند بر احساس پرستاران نسبت به توانایی خود در انجام وظایف و مقابله با موقعیت‌های گوناگون تأثیر بگذارد [9]. اگر تنش‌ها به نحوی مطلوب شناسایی نشوند، سبب بروز فرسودگی شغلی، اختلالات خواب، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، فراموشی، خستگی، ابتلا به عفونت‌های مکرر و سردرد می‌شوند [10]. پژوهش‌ها نشان دادند تنش اخلاقی برای پرستاران، بیماران و سازمان‌های خدمات درمانی، پیامدهای نامطلوبی به دنبال دارد [9]. از تبعات این پدیده می‌توان به ناامن شدن محیط کار، افزایش مدت‌زمان بستری بیماران در بیمارستان و کاهش کیفیت مراقبت از بیماران اشاره کرد [6، 7، 9]. دانش‌آموختگان جدید پرستاری منبع باارزشی برای سیستم‌های مراقبتی هستند. آنان وارثین حرفه‌ای و نسل آینده پرستاری هستند [11]. آن‌ها نیاز دارند نسبت به مباحث اخلاقی مرتبط با کار خود حساس باشند و معضلات اخلاقی را به‌طور مؤثری در عملکرد بالینی مدیریت کنند [12]. بعد از فارغ‌التحصیل شدن، پرستاران جدید با محیط‌های کاری پیچیده روبه‌رو می شوند که می‌تواند بر انگیزه شغلی و رضایت اخلاقی آن‌ها اثر بگذارد [11]. اصولاً ادراک حرفه‌ای افراد در 2 تا 3 سال اول ورود هر فرد به حرفه شکل می‌گیرد و این ادراک که شالوده هویت حرفه‌ای هر فرد را تشکیل می‌دهد، هدایتگر اعمال حرفه‌ای او برای یک دوره کاری طولانی می‌شود [12]. برخی محققین در این مورد گفتند در ماه‌های اول شروع کار، پرستاران جدید احساسات گوناگونی چون اضطراب، ناتوانی، بی‌کفایتی، آشفتگی، ناامنی و درماندگی را تجربه می‌کنند [9، 11]. تشخیص مشکلات شغلی پرستاران و راه‌های برطرف کردن موقعیت‌های تنش‌زا می‌تواند به افزایش رضایت شغلی آن‌ها منجر شود [12].
روش‌های متعددی برای کاهش تنش اخلاقی پرستاران در متون مطرح شده است [13, 14]. یکی از این روش‌ها حل مسئله است، با آموزش این روش می‌توان پرستاران را در برابر مشکلات شغلی ازنظر عاطفی، روانی و رفتاری توانمند کرد [15, 16]. مطالعه‌ای نشان داد بیشتر پرستاران راهکار مناسبی برای رفع تنش اخلاقی خود ندارند و در دوره تحصیلی، آموزش مناسبی برای آن ندیدند [13]. آموزش روش‌های کنترل و مدیریت تنش‌ها می‌تواند به کاهش خستگی عاطفی، اختلال اضطرابی و نرسیدن به موفقیت شخصی منجر شود [4]. متأسفانه اخلاق در حیطه علوم‌پزشکی در طول 4 دهه اخیر به نگرانی‌های پرستاری یا رشد آن توجه کافی نشان نداده است. به پرستاران آموزش داده می‌شود که به مراقبت از بیماران بپردازند، اما کسی به این مسئله که خود پرستاران نیز ممکن است به مراقبت نیاز داشته باشند، توجه نمی‌کند [12].
یک مهارت اساسی برای زندگی در عصر حاضر، حل مسئله است [17]. آموزش مهارت حل مسئله را از بسیاری جهات می‌توان به‌عنوان فرایند کمک به افراد برای رشد آن‌ها و در نتیجه افزایش احتمال مقابله مؤثر در طیف وسیعی از موقعیت‌ها دانست [15]. به نظر می‌رسد اجرای برنامه‌های آموزش حل مسئله که بر جنبه‌های عمومی حل مسئله تأکید داشته باشد، در حرفه‌های بهداشتی اهمیت خاصی دارد [15]. از آنجایی که مشکل‌گشایی و حل مسئله، پایه و اساس فرایند پرستاری است، پرداختن به این موضوع و پرورش آن در پرستاران حائز اهمیت است. بنابراین این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار انجام شد.
مواد و روش‌ها
در این مطالعه کارآزمایی بالینی که از خرداد 1396 تا آذر 1397 انجام شد، 70 نفر از پرستاران تازه‌کار مرکز آموزشی‌درمانی شهدای خرم‌آباد شرکت کردند. نمونه‌ها به روش دردسترس انتخاب و سپس با استفاده از روش تخصیص تصادفی بلوکی به 2 گروه آزمایش و کنترل با 35 نفر تقسیم شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سابقه کار کمتر از 3 سال، سن بین 23 تا 27 سال، مدرک تحصیلی کارشناسی و یا کارشناسی ارشد، برخورداری از سلامت روان، شرکت نکردن در کلاس‌های آموزش مهارت حل مسئله بود. معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل تمایل نداشتن به ادامه شرکت در مطالعه، شرکت نکردن در کارگاه آموزشی، مهاجرت و فوت بودند.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات شامل فرم جمع‌آوری اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه تنش اخلاقی کورلی بود. پرسش‌نامه تنش اخلاقی کورلی 21 گویه دارد که شامل دو بخش تکرار و شدت تنش اخلاقی است. در هر بخش از گزینه‌ها، از صفر تا 5 نمره‌گذاری می‌شوند. نمره صفر تا 70 تنش اخلاقی خفیف، 70 تا 140 تنش اخلاقی متوسط و 140تا 210 تنش اخلاقی شدید را نشان می‌دهد. این پرسش‌نامه در پژوهش‌های گوناگونی ازنظر روایی و پایایی تأیید شده است. در پژوهش شوریده آتش‌زاده در سال 1390 پایایی پرسش‌نامه به روش آزمون مجدد تعیین شده است [18]. محتوای آموزشی در قالب 6 جلسه برگزار شد و در جدول شماره 1 ارائه شده است.
نهایتاً داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه‌و‌تحلیل شد. در قسمت آمار توصیفی از شاخص‌های مرکزی و پراکندگی (میانگین و انحراف معیار) و در آمار استنباطی از آزمون‌های تی‌مستقل و تی‌زوجی و آزمون همبستگی پیرسون و کولموگروف-اسمیرنوف استفاده شد.
یافته‌ها
این پژوهش بر روی 70 نفر از پرستاران تازه‌کار که همگی دارای 1 تا 3 سال سابقه کار در بیمارستان بودند، انجام شد. میانگین سنی نمونه‌ها 25 سال بود. ازنظر تحصیلات 98/5 درصد نمونه‌ها دارای مدرک تحصیلی لیسانس و 1/5 درصد نمونه‌ها دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند (جدول شماره 2).
نتایج آماری کای‌دو، پیرسون و آزمون دقیق فیشر نشان داد در بین 2 گروه کنترل و آزمایش ازنظر متغیر سن، سطح تحصیلات و سطح درآمد اختلاف آماری معناداری وجود ندارد (05/P>0). مقایسه میانگین نمرات تنش اخلاقی در مرحله قبل و 3 ماه پس از مداخله با استفاده از آزمون تی‌زوجی و تی‌مستقل و کای‌اسکوئر، بیانگر تفاوت آماری معنادار از نظر ارتقای توانایی حل مسئله و کاهش تنش اخلاقی در بین نمونه‌های گروه آزمایش بود (05/P<0)؛ درحالی‌که در گروه کنترل، تفاوت معنی‌دار آماری مشاهده نشد (05/P>0) (جدول شماره 3).
مقایسه نمره تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار برحسب فراوانی قبل و بعد از مداخله در دو گروه نیز بیان‌کننده اختلاف آماری معناداری براساس شدت تنش اخلاقی بین نمونه‌های گروه آزمایش و کنترل بود (05/P<0) (جدول شماره 4).
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار بود. نتایج این مطالعه نشان داد پرستاران تازه‌کار در شروع کار بالینی، تنش اخلاقی را تجربه می‌کنند، به‌طوری‌که شدت آن در حد متوسط قرار داشت. این یافته با نتایج برخی مطالعات هم‌خوانی دارد. برای مثال، مطالعه نبوره و همکاران [7] نشان داد شدت و فراوانی تنش اخلاقی و سطح خودکارآمدی پرستاران بخش‌های ویژه و اورژانس در سطح متوسط قرار داشت. همچنین در مطالعه‌ای دیگر تنش اخلاقی در پرستاران بالینی در سطح متوسط بود [2]. چندین مطالعه دیگر نیز سطح تنش اخلاقی پرستاران را در حد متوسط گزارش کردند [3, 6, 13]. ازطرف دیگر، برخی مطالعات نتایجی مخالف با مطالعه حاضر داشتند؛ برای نمونه دو مطالعه نشان دادند میانگین تنش اخلاقی در پرستاران در سطح شدید بود [1, 7]. همچنین مطالعه‌ای دیگر شدت دیسترس اخلاقی در پرستاران را در حد پایین گزارش کرد [19]. این تفاوت در نتایج این مطالعه می‌تواند ناشی از اختلاف در فشار و حجم کار، محیط انجام خدمت، قوانین و مقررات سازمانی و ناآگاهی پرستاران از چگونگی مواجهه با موضوع تنش اخلاقی باشند.
جولایی و همکاران نشان دادند شدت تنش اخلاقی در پرستاران پایین است [20]. برخی محققین بیان کردند برای کاهش تقاضای شغلی و نیز افزایش کیفیت شغلی می‌توان به ارتقای وضعیت اخلاقی در پرستاران ازطریق آموزش اصول اخلاق پرستاری پرداخت [15]. امیری و همکاران از سطح عاطفی تصمیم‌گیری اخلاقی و رابطه آن با تنش صحبت می‌کنند. به نظر آنان تعلق خاطر مراقبت‌کننده‌ها به بیماران بر تصمیم‌های اخلاقی آنان در بخش‌های ویژه تأثیر می‌گذارد و بیشتر وجهه عاطفی پیدا می‌کند تا وجهه عقلانی. این محققان تنش مراقبت‌کننده را یک پدیده توجیه‌ناپذیر و مخفی توصیف می‌کنند که از آن به‌عنوان یک واقعیت صحبت نمی‌شود [21]. مطالعه‌ای دیگر نشان داد شایع‌ترین دلایل بالینی تنش اخلاقی پرستاران، ارائه مراقبت بیهوده برای بیماران در پایان عمر است. محدودیت‌های تیم (همکاری و ارتباط ضعیف، کار با همکاران نالایق، مشاهده خطاهای عملی و سلسله‌مراتب حرفه‌ای) و محدودیت‌های سازمانی (منابع محدود، کار اداری بیش‌ازحد، تعارض در خط‌مشی بیمارستان و درک و حمایت نکردن مدیران) به‌عنوان محرک‌های تنش اخلاقی شناخته شدند. همچنین این مطالعه تأثیرات منفی بر سلامت جسمی، روانی و روحی پرستاران را گزارش می‌کند [22]. در این پژوهش اختلاف معناداری بین سطح تنش اخلاقی با سن، جنس و سطح درآمد افراد مطالعه پیدا نشد، اما مطالعه‌ای نشان داد تنش اخلاقی با افزایش سن در پرستاران، کاهش می‌یابد [20].
نتایج مطالعه حاضر بیانگر این بود که 2 گروه آزمایش و کنترل در شروع مطالعه تفاوت معناداری در شدت تنش اخلاقی نداشتند، اما بعد از ارائه آموزش حل مسئله در گروه آزمایش یعنی پس از 6 هفته، شدت تنش اخلاقی به میزان معناداری در گروه آزمایش کمتر از گروه کنترل شد. بدین‌ترتیب آموزش این مهارت توانست شدت تنش اخلاقی را به میزان چشمگیری کاهش دهد. در این راستا نتایج مطالعه‌ای نشان داد جلسات بازگویی واقعه استرس‌زا بر تنیدگی اخلاقی پرستاران تأثیر مثبت دارد و در کاهش تنیدگی اخلاقی آنان مؤثر است [4]. مطالعه‌ای همسو با این پژوهش نشان داد، آموزش مهارت حل مسئله موجب ارتقای هوش هیجانی پرستاران در کارآموزی شد. آن‌ها درنهایت با توجه به تأثیر و پایداری اثر این الگوی آموزشی، وارد کردن آموزش مهارت حل مسئله در حیطه‌های مختلف پرستاری اعم از آموزش، پژوهش، مدیریت و بالین را پیشنهاد کردند [23].
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد اکثر جامعه پژوهش به‌دلیل دریافت نکردن آموزش کافی، ازنظر مهارت‌های حل مسئله به راحتی قادر به روبه‌رو شدن با موانع و مشکلات موجود در بالین و حل آن‌ها نیستند و سبب تنش اخلاقی پرستاران در محیط بالین می‌شود؛ چنانچه بعد از مداخله مشاهده شد تنش اخلاقی در این پرستاران تازه‌کار کاهش چشمگیری داشت. تحقیقی نشان داد پرستاران در مواجهه با تنیدگی اخلاقی نیاز به حمایت دارند. تدوین نکردن دستورالعمل برای عملکرد پرستاران در تنش اخلاقی ازجمله مشکلات اساسی پرستاران در انجام مراقبت‌های پرستاری به‌ویژه در بیماران مرحله انتهایی است. بنابراین برای کاهش تنش اخلاقی و اثرات آن در پرستاران باید اقداماتی از سوی دست‌اندرکاران صورت گیرد. مدیریت وکنترل تنش اخلاقی باید با تنظیم راهکارهای ارتباطی، افزایش دانش، ارتقای قوانین و تدوین سیستم‌های حمایتی، اخلاقی و عاطفی بهبود یابد. پرستاران نیاز به حمایت آموزشی، عاطفی و مذهبی برای مقابله با تنش اخلاقی دارند [24]. تخصیص برنامه زمانی بیشتر برای آموزش این مفهوم در تمامی مقاطع تحصیلی پرستاری کشور ضروری به نظر می‌رسد. همچنین آموزش مداوم در عرصه‌های بالینی، ایجاد شرایط و امکانات لازم، افزایش تعداد نیروی انسانی کافی، تغییر روش‌های ارائه مراقبت‌های پرستاری خصوصاً در بخش‌های ویژه، افزایش همکاری و مشارکت گروهی و ایجاد نگرش مثبت نسبت به حرفه پرستاری ضروری است [23، 24].
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد به‌کارگیری آموزش مهارت حل مسئله می‌تواند موجب کاهش تنش اخلاقی پرستاران تازه‌کار شود. با توجه به استرس‌ها و تنش‌های موجود در محیط کار پرستاران، به‌خصوص پرستاران تازه‌کار که موجب افسردگی، ترک کار، کیفیت پایین مراقبت پرستاری و کاهش کارآمدی آن‌ها در محیط کار می‌شود، به نظر می‌رسد به‌کارگیری این روش بتواند ضمن کاهش تنش اخلاقی در پرستاران تازه‌کار، سبب افزایش کیفیت مراقبت‌های پرستاری و ارائه مراقبت پرستاری بهتر و مناسب‌تر به بیماران شود.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این مورد اشاره کرد که این مطالعه فقط در یک بیمارستان آموزشی انجام شده است، بنابراین در تعمیم‌پذیری نتایج باید محتاط بود.
همچنین توصیه می‌شود مطالعات دیگری در آینده و با حجم نمونه بیشتر و در مراکز متعدد انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله با کد اخلاق IR.ARAKMU.REC.1395.449 در کمیته اخلاق پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اراک به تصویب رسیده است. همچنین کد کارآزمایی بالینی آن IRCTID:IRCT2017042233569N1 است. همه اصول بیانیه هلسینکی ازجمله دریافت رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان و محرمانه بودن اطلاعات آن‌ها رعایت شده است.
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد پرستاری زینب بیروانوند و مصوب دانشگاه علوم پزشکی اراک است و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تمامی بودجه مورد نیاز در این پژوهش را تأمین کرده است.
مشارکت نویسندگان
پاسخ‌گو بودن در تمام جنبه‌های پژوهش و نگارش پروپوزال: زینب بیروانوند، محبوبه سجادی و مجید طاهری؛ جست‌وجوی منابع، ثبت کارآزمایی بالینی و مطالعه پیش‌نویس مقاله و اصلاح نهایی آن: محبوبه سجادی و مجید طاهری؛ ارائه آموزش‌ها و برگزاری کارگاه‌ها، جمع‌آوری اطلاعات و نوشتن پایان‌نامه نهایی: زینب بیروانوند؛ طراحی مطالعه: محبوبه سجادی؛ نظارت بر اجرای پایان‌نامه، مشاوره در برگزاری جلسات کارگاه، کمک در تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، نگارش پیش‌نویس مقاله، مطالعه مقاله نهایی: سهیلا شمسی‌خانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی، پرستاران ارجمند و تمامی افرادی که ما را در به سرانجام رسیدن مطالعه یاری کردند، قدردانی می‌کنند.
References
1.McAndrew NS, Leske J, Schroeter K. Moral distress in critical care nursing: The state of the science. Nurs Ethics. 2018; 25(5):552-70. [DOI:10.1177/0969733016664975] [PMID]
2.Oh Y, Gastmans C. Moral distress experienced by nurses: A quantitative literature review. Nurs Ethics. 2015; 22(1):15-31. [DOI:10.1177/0969733013502803] [PMID]
3.Abbaszadeh A, Nakhaei N, Borhani F, Roshanzadeh M. [The relationship between Moral distress and retention in nurses in Birjand teaching hospitals (Persian)]. Iran J Med Ethic Hist Med. 2013; 6(2):57-66. [Link]
4.Mirzazadeh G, Nourozi K, Fallahi-Khoshkenab M, Vaziri M, Kiany T. [Evaluating the effect of stressful incident debriefing on Moral distress of nurses (Persian)]. Iran J Rehabil Nurs. 2015; 2(1):1-11. [Link]
5.da Luz KR, Vargas MA, Schmidtt PH, Barlem EL, Tomaschewski-Barlem JG, da Rosa LM. Ethical problems experienced by oncology nurses. Rev Lat Am Enfermagem. 2015; 23(6):1187-94. [DOI:10.1590/0104-1169.0098.2665] [PMID] [PMCID]
6.Sadeghi M, Ebrahimi H, Abbasi M. [The relationship between Moral distress and burnout in clinical nurses in the Shahroud city (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2016; 11(2):78-87. [Link]
7.Naboureh A, Imanipour M, Salehi T, Tabesh H. [The relationship between Moral distress and self-efficacy among nurses in critical care and emergency units in hospitals affiliated to Ahvaz Jundishapur university of medical sciences in 2015 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(6):443-54. [Link]
8.Lluch-Canut T, Sequeira C, Falcó-Pegueroles A, Pinho JA, Rodrigues-Ferreira A, Olmos JG, et al. Ethical conflicts and their characteristics among critical care nurses. Nurs Ethics. 2020; 27(2):537-53. [DOI:10.1177/0969733019857785] [PMID]
9.Hussein R, Everett B, Ramjan LM, Hu W, Salamonson Y. New graduate nurses’ experiences in a clinical specialty: A follow up study of newcomer perceptions of transitional support. BMC Nurs. 2017:16(1):42. [DOI:10.1186/s12912-017-0236-0] [PMID] [PMCID]
10.Mohamadi J, Ghazanfari F, Azizi A. [The effectiveness of ethics training on nurses’ ethical distress (Persian)]. J Med Educ Dev. 2016; 8(20):99-105. [Link]
11.Rafii F, Sajadi Hezaveh M, Seyed Fatemi N, Rezaei M. [Concept analysis of social support of new graduate nurses in the workplace: A hybrid model (Persian)]. Iran J Nurs. 2014; 26(86):71-89. [Link]
12.Seyedfatemi N, Moshirabadi Z, Borimnejad L, Haghani H. [Relationship between problem solving and assertiveness skills among nursing students (Persian)]. Hayat. 2013; 19(3):70-81. [Link]
13.Shafipour V, Esmaeili R, Heidari M R, Aghaei N, Saadatmehr S R, Sanagoo A. Investigating the level of Moral distress and its related factors among nurses in Mazandaran Burn Center (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2015; 25(126):58-67. [Link]
14.Korkmaz S, Kazgan A, Çekiç S, Tartar AS, Balcı HN, Atmaca M. The anxiety levels, quality of sleep and life and problem-solving skills in healthcare workers employed in covid-19 services. J Clin Neurosci. 2020; 80:131-6. [DOI:10.1016/j.jocn.2020.07.073] [PMID] [PMCID]
15.Abdollahi A, Talib MA, Yaacob SN, Ismail Z. [Problem-solving skills and hardiness as protective factors against stress in Iranian nurses (Persian)]. Issues Ment Health Nurs. 2014; 35(2):100-7. [DOI:10.3109/01612840.2013.843621] [PMID]
16.Aitamaa E, Suhonen R, Puukka P, Leino-Kilpi H. Ethical problems in nursing management - a cross-sectional survey about solving problems. BMC Health Serv Res. 2019; 19(1):417. [DOI:10.1186/s12913-019-4245-4] [PMID] [PMCID]
17.Ghavipanjeh S, Ebrahimi H, Barzanjeh Atri S, Pakpour V, Tarverdizadeh P. [Effect of problem-solving skills on depression scores in nursing and midwifery students (Persian)]. Hayat. 2014; 20(2):38-46. [Link]
18.Badolamenti S, Fida R, Biagioli V, Caruso R, Zaghini F, Sili A, et al. Modified Moral distress scale (MDS-11): Validation study among Italian nurses. Prof Inferm. 2017; 70(4):238-48. [DOI:10.7429/pi.2017.704238] [PMID]
19.Fazljoo E, Borhani F, Abbaszadeh A, Razban F. [The relationship between nurses’ perceptions of Moral distress and the ethical climate in Shahid Sadoughi university of medical sciences of Yazd (Persian)]. Iran J Med Ethic Hist Med. 2014; 7(2):80-90. [Link]
20.Joolaee S, Jalili H R, Rafii F, Hajibabaee F, Haghani H. [Relationship between Moral distress and job satisfaction among nurses of Tehran university of medical sciences hospitals (Persian)]. Hayat. 2012; 18(1):42-51. [Link]
21.Ameri M, Safavibayatneed Z, Kavousi A. Moral distress of oncology nurses and Morally distressing situations in oncology units. Aust J Adv Nurs. 2016; 33(3):6-12. [Link]
22.Prompahakul C, Epstein EG. Moral distress experienced by non-Western nurses: An integrative review. Nurs Ethics. 2020; 27(3):778-95. [DOI:10.1177/0969733019880241] [PMID]
23.Shahbazi S, Hazrati M, Moattari M, Heidari M. [The effect of problem solving skills training on emotional intelligence of nursing students of Shiraz (2008) (Persian)]. Iran J Med Educ. 2012; 12(1):67-76. [Link]
2.Oh Y, Gastmans C. Moral distress experienced by nurses: A quantitative literature review. Nurs Ethics. 2015; 22(1):15-31. [DOI:10.1177/0969733013502803] [PMID]
3.Abbaszadeh A, Nakhaei N, Borhani F, Roshanzadeh M. [The relationship between Moral distress and retention in nurses in Birjand teaching hospitals (Persian)]. Iran J Med Ethic Hist Med. 2013; 6(2):57-66. [Link]
4.Mirzazadeh G, Nourozi K, Fallahi-Khoshkenab M, Vaziri M, Kiany T. [Evaluating the effect of stressful incident debriefing on Moral distress of nurses (Persian)]. Iran J Rehabil Nurs. 2015; 2(1):1-11. [Link]
5.da Luz KR, Vargas MA, Schmidtt PH, Barlem EL, Tomaschewski-Barlem JG, da Rosa LM. Ethical problems experienced by oncology nurses. Rev Lat Am Enfermagem. 2015; 23(6):1187-94. [DOI:10.1590/0104-1169.0098.2665] [PMID] [PMCID]
6.Sadeghi M, Ebrahimi H, Abbasi M. [The relationship between Moral distress and burnout in clinical nurses in the Shahroud city (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2016; 11(2):78-87. [Link]
7.Naboureh A, Imanipour M, Salehi T, Tabesh H. [The relationship between Moral distress and self-efficacy among nurses in critical care and emergency units in hospitals affiliated to Ahvaz Jundishapur university of medical sciences in 2015 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(6):443-54. [Link]
8.Lluch-Canut T, Sequeira C, Falcó-Pegueroles A, Pinho JA, Rodrigues-Ferreira A, Olmos JG, et al. Ethical conflicts and their characteristics among critical care nurses. Nurs Ethics. 2020; 27(2):537-53. [DOI:10.1177/0969733019857785] [PMID]
9.Hussein R, Everett B, Ramjan LM, Hu W, Salamonson Y. New graduate nurses’ experiences in a clinical specialty: A follow up study of newcomer perceptions of transitional support. BMC Nurs. 2017:16(1):42. [DOI:10.1186/s12912-017-0236-0] [PMID] [PMCID]
10.Mohamadi J, Ghazanfari F, Azizi A. [The effectiveness of ethics training on nurses’ ethical distress (Persian)]. J Med Educ Dev. 2016; 8(20):99-105. [Link]
11.Rafii F, Sajadi Hezaveh M, Seyed Fatemi N, Rezaei M. [Concept analysis of social support of new graduate nurses in the workplace: A hybrid model (Persian)]. Iran J Nurs. 2014; 26(86):71-89. [Link]
12.Seyedfatemi N, Moshirabadi Z, Borimnejad L, Haghani H. [Relationship between problem solving and assertiveness skills among nursing students (Persian)]. Hayat. 2013; 19(3):70-81. [Link]
13.Shafipour V, Esmaeili R, Heidari M R, Aghaei N, Saadatmehr S R, Sanagoo A. Investigating the level of Moral distress and its related factors among nurses in Mazandaran Burn Center (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2015; 25(126):58-67. [Link]
14.Korkmaz S, Kazgan A, Çekiç S, Tartar AS, Balcı HN, Atmaca M. The anxiety levels, quality of sleep and life and problem-solving skills in healthcare workers employed in covid-19 services. J Clin Neurosci. 2020; 80:131-6. [DOI:10.1016/j.jocn.2020.07.073] [PMID] [PMCID]
15.Abdollahi A, Talib MA, Yaacob SN, Ismail Z. [Problem-solving skills and hardiness as protective factors against stress in Iranian nurses (Persian)]. Issues Ment Health Nurs. 2014; 35(2):100-7. [DOI:10.3109/01612840.2013.843621] [PMID]
16.Aitamaa E, Suhonen R, Puukka P, Leino-Kilpi H. Ethical problems in nursing management - a cross-sectional survey about solving problems. BMC Health Serv Res. 2019; 19(1):417. [DOI:10.1186/s12913-019-4245-4] [PMID] [PMCID]
17.Ghavipanjeh S, Ebrahimi H, Barzanjeh Atri S, Pakpour V, Tarverdizadeh P. [Effect of problem-solving skills on depression scores in nursing and midwifery students (Persian)]. Hayat. 2014; 20(2):38-46. [Link]
18.Badolamenti S, Fida R, Biagioli V, Caruso R, Zaghini F, Sili A, et al. Modified Moral distress scale (MDS-11): Validation study among Italian nurses. Prof Inferm. 2017; 70(4):238-48. [DOI:10.7429/pi.2017.704238] [PMID]
19.Fazljoo E, Borhani F, Abbaszadeh A, Razban F. [The relationship between nurses’ perceptions of Moral distress and the ethical climate in Shahid Sadoughi university of medical sciences of Yazd (Persian)]. Iran J Med Ethic Hist Med. 2014; 7(2):80-90. [Link]
20.Joolaee S, Jalili H R, Rafii F, Hajibabaee F, Haghani H. [Relationship between Moral distress and job satisfaction among nurses of Tehran university of medical sciences hospitals (Persian)]. Hayat. 2012; 18(1):42-51. [Link]
21.Ameri M, Safavibayatneed Z, Kavousi A. Moral distress of oncology nurses and Morally distressing situations in oncology units. Aust J Adv Nurs. 2016; 33(3):6-12. [Link]
22.Prompahakul C, Epstein EG. Moral distress experienced by non-Western nurses: An integrative review. Nurs Ethics. 2020; 27(3):778-95. [DOI:10.1177/0969733019880241] [PMID]
23.Shahbazi S, Hazrati M, Moattari M, Heidari M. [The effect of problem solving skills training on emotional intelligence of nursing students of Shiraz (2008) (Persian)]. Iran J Med Educ. 2012; 12(1):67-76. [Link]
24.Svantesson M, Silén M, James I. It’s not all about moral reasoning: Understanding the content of Moral case deliberation. Nurs Ethics. 2018; 25(2):212-29. [DOI:10.1177/0969733017700235] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
